نویسندگان: محمدرضا صابری ، وحید آیتی ، محمدحسن خیری
مرکز پژوهش و نوآوری شرکت ایران خودرو خراسان (IKKCO)
چکیده:
نظام استاندارد با آغاز به کار رسمی سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) در سال ۱۹۴۷ شاهد فصل جدیدی از مطالعات و برنامه ریزی های علمی و تحقیقاتی در زمینه تدوین و ترویج استانداردهای اقتصادی و صنعتی بوده است. به طوری که از آن سال تا کنون شاهد تدوین و ترویج نسخه های بسیاری از استانداردها در رشته ها و زمینه های کاری مختلف هستیم. در کشور ایران نیز با تصویب قانون تأسیس مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی در سال ۱۳۳۹ زمینه پیوستن کشور عزیزمان به این مجمع بین المللی فراهم گردیده و ایران نیز به عضویت این سازمان بین المللی پیوسته است. با توجه به حساسیت ها و تلرانس های ابعادی بسته در صنعت قطعه سازی و خودروسازی، می توان اینگونه بیان داشت که این صنعت یکی از مهم ترین صنایع نیازمند به نظام استانداردسازی است. تا کنون استانداردهای مختلفی در زمینه صنعت خودرو تدوین گردیده که مهم ترین آن ها شامل (ISO 9001, ISO 14001, IATF 16949, ISO 45001, ISO 50001, and ISO 27001) است. هر یک از استانداردهای فوق نقش مهم و اساسی بر رشد، توسعه و رقابت پذیری صنعت خودروسازی ایفا نموده و موجب همزبانی، اشتراک نظر و درک مشترک کشورهای جهان از فناوری ها و دانش فنی مرتبط با صنعت خودرو گردیده است.
واژگان کلیدی:
سازمان بین‌المللی استانداردسازی، صنعت قطعه سازی و خودروسازی، توسعه و رقابت پذیری.
- ساختارها و فرآیندهای استانداردسازی در ایران و کشورهای پیشرفته
1.1: استانداردهای ملی: استانداردهای ملی الگوها و مضامین منطبق بر قوانین داخلی و ملی هر کشور است. به طوری که شاخص ها و کمیت های موجود در این نوع استاندارد جنبه داخلی داشته اما بسته به میزان اعتبار آن و امتیاز ارزشیابی های صورت گرفته می تواند جنبه بین المللی نیز پیدا نماید. سازمان های مرکزی در هر کشور و سازمان ملی استاندارد ایران در کشور ایران متولی مطالعه، تدوین و ترویج این گونه استانداردها می باشند.
2.1: استانداردهای منطقه ای: استانداردهای منطقه ای به گونه ای قرارداد میان کشورهای موجود در یک منطقه است. به طوری که مجامع منطقه ای با اجماع و اتفاق نظر می توانند در خصوص تدوین و اجراء برخی استانداردها تصمیم گیری نمایند. به عنوان مثال استاندادهای موجود در اتحادیه اروپا توسط شرکت های این قاره تدوین و اجراء می گردند.
3.1: استانداردهای شرکتی: استانداردهای شرکتی گونه دیگری از استانداردهای موجود هستند که عموما ماهیت آن توافق میان یکسری شرکت های مشخص و با دامنه کاربرد معین می باشند. عموما اهداف این دسته از استانداردها ایجاد سازوکار مشترکی برای همزبانی و دستیابی به اهداف مشترک است. به عنوان مثال عموما شرکت های خودروسازی برای پیمانکاران قطعه ساز خود شاخص ها و استانداردهای مشخصی تدوین کرده تا تمامی پیمانکاران متقاضی همکاری با آنان از شاخص ها و قوانین موجود در متن این استانداردها آگاهی و در اجراء پروژه خود از آنان پیروی کنند.
4.1: استاندارد های بین المللی: همان گونه از اسم این استانداردها پیداست، استاندارد های بین المللی به مجموعه قوانین و ضوابط اجرایی اطلاق می شوند که در سازمان بین المللی استاندارد مطالعه و تدوین گردیده و دامنه اجراء آن سراسر جهان می باشد. همان گونه که بیان شد با آغاز به کار رسمی سازمان بین‌المللی استانداردسازی، ساختارها و فرآیندهای نظام استاندارد نیز شکل گرفته و به طور سازمان یافته در حوزه مطالعات، تدوین و ترویج استاندارهای بین المللی اقدام گردیده است. تا کنون بیش از 173 کشور از سراسر جهان به عضویت این سازمان پیوسته اند. همچنین پایگاه ها و نمایندگی های این سازمان در تمامی کشورهای عضو فعال بوده و در حوزه مطالعات، تدوین و ترویج استاندارهای بین المللی فعالیت دارند. شکل 1 ماژول ها و مولفه های مختلف استاندارد سیستم مدیریت کیفیت خودرو را نمایش می دهد. با کمک الزامات این استاندارد موضوعاتی مانند کاهش نرخ ضایعات، افزایش بهره وری و پیشگیری از بروز ایرادات بالقوه در مجموعه زنجیره تامین تضمین می گردد.
- تاثیر نظام استانداردسازی بر رقابت پذیری و توسعه فناوری های نوین در صنعت خودرو
1.2: بهبود کیفیت محصولات و خدمات: استاندارد ایزو مانند (ISO 9001) شامل استاندارد سیستم مدیریت کیفیت است. این استادارد به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا فرآیندهای خود را بهینه کرده و کیفیت محصولات و خدمات خود را به طور مستمر بهبود بخشند. این بهبود کیفیت منجر به افزایش رضایت مشتریان و توسعه بازار هدف میگردد.
2.2: جلب اعتماد مشتریان و شرکاء: داشتن گواهینامه استاندارد ایزو نشانه‌ای از تعهد آن شرکت و سازمان به رعایت استانداردهای بین‌المللی است. این امر باعث جلب اعتماد مشتریان، شرکای تجاری و حتی سرمایه‌گذاران می‌شود. همچنین این گونه گواهینامه ها نشانه ای از مسئولیت‌پذیر و قابل اطمینان بودن سازمان است.
3.2: رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی: در بسیاری از بازارهای بین‌المللی، داشتن گواهینامه استاندارد ایزو یک الزام اساسی برای ورود به آن بازار است. سازمان‌هایی که این گونه استانداردها را استقرار و پیاده‌سازی می‌کنند، شانس بیشتری برای ورود به بازارهای جدید و رقابت با سایر رقبا را دارند.
4.2: کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری: استانداردهای ایزو با بهینه‌سازی فرآیندها، کاهش خطاها و مدیریت بهتر منابع، به کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری کمک می‌کنند. به عنوان مثال (ISO 50001) شامل استاندارد سیستم مدیریت انرژی بوده و می‌تواند هزینه‌های انرژی را کاهش دهد و عملکرد زیست‌محیطی سازمان را بهبود بخشد.
5.2: رعایت الزامات قانونی و مقرراتی: بسیاری از استانداردهای ایزو، مانند (ISO 14001) شامل استاندارد سیستم مدیریت محیط زیست بوده و به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا الزامات قانونی و مقرراتی را رعایت کرده و از بروز مشکلات حقوقی و جریمه‌های احتمالی جلوگیری نمایند.
6.2: بهبود مدیریت ریسک: استانداردهای ایزو، مانند (ISO 31000) شامل استاندارد سیستم مدیریت ریسک بوده و ابزارهایی را برای شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک‌های سازمانی ارائه می‌دهند. این امر به سازمان‌ها کمک می‌کند تا در مواجهه با چالش‌ها و تغییرات غیرمنتظره، آماده و مقاوم باشند.
7.2: زیست بوم نوآوری و فناوری: استانداردهای ایزو با پیشرفت‌های صنعت و فناوری‌های نو ظهور تکامل می‌یابند. برنامه هایی مانند (ISO 26262) در خصوص ایمنی عملکردی ماژول های خودرو و همچنین توسعه سیستم های خودرو فنی آن ایجاد گردیده است. انطباق با این استانداردها زیست بوم نوآوری باز که منجر به استفاده هدفمند از جریان های دانشی خارجی و داخلی به جهت شتابدهی به نوآوری داخلی، و توسعه بازار برای استفاده خارجی می شود را در شرکت ها تقویت نموده و بستر پذیرش فناوری های جدید با حفظ الزامات ایمنی و کیفیت را فراهم می نماید.
8.2: تضمین کیفیت و ایمنی: استانداردهای ایزو مانند (ISO 9001) برای سیستم های مدیریت کیفیت صنعت خودرو مانند نقشه راهی برای ارائه محصولات با کیفیت و ایمن عمل می کند. رعایت این استانداردها به ایجاد اعتماد در بین مشتریان و ذینفعان کمک نموده و آنها را از قابلیت اطمینان و ایمنی وسایل نقلیه مطمئن می سازد.
9.2: ثبات جهانی و انطباق با مقررات: استانداردهای ایزو چارچوب مشترکی جهت ایجاد ثبات و هماهنگی صنعت خودرو در سراسر جهان ایجاد می‌کند. این امر تجارت بین المللی را تسهیل نموده و تولید کنندگان را قادر می سازد تا منطبق بر استانداردهای شناخته شده جهانی فعالیت نمایند. این استانداردها همچنین با الزامات نظارتی تعیین شده توسط دولت ها و نهادهای نظارتی مطابقت دارند. رعایت استانداردهای ایزو می تواند به شرکت های خودروسازی کمک کند تا به تعهدات قانونی خود عمل نموده و از رعایت مقررات کیفیت، ایمنی، اثرات زیست محیطی و حفاظت از داده ها اطمینان حاصل نمایند. انطباق با استانداردهای ایزو پایه محکمی برای ممیزی ها و ارزیابی های نظارتی فراهم می نماید. شکل 2 مزایای استانداردهای ایزو در صنعت خودرو را نمایش می دهد. این منفعت ها زمینه های مختلفی از جمله تضمین کیفیت و ایمنی، توسعه فناوری و نوآوری، تضمین اعتماد فی مابین تامین کنندگان و مشتریان را فراهم می نماید.
- نتیجه‌گیری
سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) مرجعی برای ایجاد درک مشترک و یکسان فعالان اقتصادی و صنعتی در زمینه های کاری مختلف است. به طوری که با تدوین و پیاده سازی سرفصل های مختلف استاندارد در سازمان ها و شرکت ها شاهد تضمین حرکت در مسیر تعالی خواهیم بود. صنعت خودروسازی به عنوان یکی از صنایع استراتژیک که با زندگی عموم مردم در ارتباط است، بیش از هر فعالیت صنعتی دیگر نیازمند استقرار الزامات موجود در استانداردهای مرتبط با این صنعت است. از جمله نتایج پیاده سازی و استقرار الزامات فوق می توان به بهبود کیفیت محصولات و خدمات، جلب اعتماد مشتریان و شرکاء، رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی، کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری، ارتقاء زیست بوم نوآوری و فناوری، تضمین کیفیت و ایمنی و انطباق با مقررات جهانی اشاره نمود.
منبع:نشریه کیفیت و مدیریت شماره 44
نظرات بسته شده است.