کمیته تدوین مدل سام(ارزیابی موفقیت پایدار) تشکیل شد
کمیته تدوین مدل سام( ارزیابی موفقیت پایدار) به ریاست آقای فرزین انتصاریان رییس انجمن مدیریت کیفیت ایران با هدف ارائه مدل و بررسی اقدامات صورت گرفته اجرایی و رونمایی از مدل سام در آبان ماه سال جاری مورخ 30 مرداد در محل انجمن مدیریت کیفیت ایران تشکیل شد.
قریب دو دهه است که شرکت های ایرانی نیز علاقمند به انجام ارزیابی ، چه داخلی و چه بیرونی بر اساس مدل های تعالی شده اند. جریانی که بسیاری از شرکت ها را بواسطه منافع کوتاه مدت در بهره گیری از نام و شهرت تعالی مدل های تعالی ترغیب به حضور در این جوایز کرد. طی سالهای اخیر ما شاهد افت قابل توجه حضور سازمانها در اینگونه جوایز بوده ایم. این کاهش نرخ حضور در اغلب جوایز بین المللی نیز قابل مشاهده است .
تفکر غالب در طراحی مدل سام برگرفته از تجارب ارزنده انجمن در طراحی و اجرای 16 دوره «جایزه ملی کیفیت ایران» و «اجرای مدل های جایزه ملی کیفیت و سرآمدی» ، طراحی و اجرای مدل های گوناگون تحول در کیفیت صنایع مختلف، و در نهایت طراحی، اجرا و برگزاری« سه دوره جایزه ملی کیفیت صنعت خودرو»، بوده است. این تجارب، دستاوردهای مهمی را به دنبال داشت. تجارب برگزاری جایزه ملی کیفیت ایران نمایانگر آن بودند که مدل های تعالی آنطور که باید قادر به تقویت و توسعه جایگاه و اهمیت کیفیت در سازمان نمی گردید لذا پروژه طراحی « مدل سام» با تشکیل کمیته ای متشکل از متخصصین کارآزموده و با تجربه در زمینه مدل های تعالی و سیستمهای مدیریت کیفیت ، با نگاه ویژه ای به کیفیت و نقش آن در موفقیت پایدار سازمان از شهریور ماه سال 1400 در دستور کار انجمن مدیریت کیفیت ایران قرار گرفت.
برای تدوین مدل، آسیب شناسی مدل های پیشین از منظر تجربیات و دیدگاه ارزیابان و متخصصین از طرفی و سازمانهای شرکت کننده از سوی دیگر انجام گرفت. همچنین مطالعاتی در خصوص بررسی ویرایش های مختلف مدل های تعالی و تجربیات مجامع بین المللی در زمینه مدیریت کیفیت و معیارهای جهانی ارزیابی کیفیت انجام گرفت.
سپس مبانی طراحی مدل انتخاب گردید و پیش نویس اولیه مدل تهیه شد. هر یک از بندهای این پیش نویس در جلسات مشترک (بیش از 80 جلسه) با متخصصان و ارزیابان مجرب در حوزه های مرتبط تحلیل و بررسی شده و بارها مورد ویرایش قرار گرفت. در واقع می توان گفت که « مدل سام» حاصل خرد جمعی اعضای کمیته و تعداد زیادی متخصصان خبره سیستم های مدیریت کیفیت و ارزیابان با تجربه در مدل های تعالی ملی و بین المللی است.
در انتها پیش نویس نهایی جهت اخذ نظرات کارشناسی از صاحب نظران و متخصصین و فعالین، با تجربه اجرایی در خصوص فرایندهای ارزیابی و ممیزی صنایع مختلف در سطح ملی و بین المللی مورد سنجش قرار گرفت.
« مدل سام» با هدف بهبود توانایی سازمان در دستیابی به موفقیت پایدار با ارجاع به اصول مدیریت کیفیت و آخرین ویرایش سری استانداردهای ایزو 9000 و سایر استانداردهای وابسته طراحی شده است. درحالی که استاندارد ایزو 9001 ویرایش 2015 بر ایجاد اطمینان در محصول و خدمات سازمان تمرکز دارد؛ مدل سام فراتر از کیفیت محصولات و خدمات و نیازها و انتظارات مشتریان حرکت کرده و بر ایجاد اطمینان در توانایی سازمان برای دستیابی به موفقیت پایدار در پیشبینی و برآوردن نیازها و انتظارات مشتریان و دیگر ذینفعان مرتبط بر اساس استاندارد ایزو 9004 ویرایش 2018 متمرکز است.
« مدل سام» با بهره گیری از راهنمای جامع استاندارد ایزو 9004 و بهره برداری از تجارب مدل های تعالی بین المللی ( مانند مالکولم بالدریج ، دمینگ و EFQM ) ، با تمرکز بر استقرار کامل فرایند تحلیل و ارزیابی عملکرد سازمان و ایجاد توان اندازه گیری نتایج ، نظامی را برای بهبود مستمر در چرخه اجرا و عملیات جاری و چرخه تغییر و بهبود یا تحول در کسب و کار با بهره گیری از خلاقیت و نوآوری ، بنیان نهاده است.
مدل سام«کیفیت یک سازمان» را هدف قرار داده و به بهبود سیستماتیک عملکرد کلی سازمان اشاره دارد. این مدل بر هویت سازمان و تعریف آن و همسویی جنبههای هویت سازمانی با بستر سازمان برای دستیابی به موفقیت پایدار نیز تاکید ویژهای دارد. مدل سام تأکید میکند که هویت سازمان و مزیت‌های رقابتی متمایز کننده آن، مبنای موفقیت پایدار سازمان است. در این شرایط، موفقیت پایدار به این معنی است که کسب وکار سازمان برای مدت طولانی یا بدون وقفه در مدت زمان موردنظر ادامه می‌یابد. این مدل راهنمایی میکند که چگونه می‌توان این امر را در عمل با استفاده از مدیریت کیفیت مؤثر و کارآمد محقق کرد.
آنچه در مورد بکارگیری این مدل و هر مدل دیگری مهم است این است که این سازمان است که تعیین میکند چه چیزی برای دستیابی به موفقیت پایدار مناسب است. و اقدمات سازمان شامل طرحریزی، پیادهسازی، تحلیل، ارزیابی و بهبود یک سیستم مدیریت اثربخش و کارآمد است که ضامن سازگاری با تغییرات و موفقیت پایدار سازمان خواهد بود. در فلسفه غالب بر مدل سام ، مدیریت کیفیت را نمی‌توان از مدیریت کسب وکار جدا کرد، در واقع مدیریت کیفیت به معنای کیفیت مدیریت سازمان است.
« مدل سام» از دو بخش «معیارهای توانمندساز» و «معیارهای نتایج» تشکیل شده است. مرجع اصلی معیارهای توانمندساز در مدل سام (SSAM) ، برگرفته از راهنماها، الزامات و اصول مدیریت کیفیت ارائه شده در استاندارد ایزو 9004 ویرایش 2018 است. معیارهای نتایج برگرفته از بخش نتایج مدل جایزه ملی کیفیت ایران (INQA) است که با بهره گیری از نتایج مدل بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت (EFQM) ویرایش های 2013 و 2020 ، متناسب با مدل و نیازهای سازمانها تکمیل شده است.
« مدل سام» در برگیرنده 11 معیار ، 36 زیرمعیار و 200 نکته است که به تفکیک در دو بخش توانمندسازها شامل 6 معیار ( 26 زیر معیار و 139 نکته) و نتایج شامل 5 معیار ( 10 زیرمعیار و 61 نکته) جایگذاری شده است.
این مدل شامل 5 رکن اصلی ، شامل هویت سازمانی، رهبری، چرخه اجرا، چرخه تحول و چرخه ارزیابی و تحلیل است . اگر اقدامات این ارکان به درستی اجرا شود به افزایش اطمینان و توانایی برای برآورده کردن نیازهای مشتری و سایر طرفهای ذینفع کمک میکند.
مقیاس امتیاز دهی در این مدل منطق RADAR است. در سنجش عناصر نتایج و توانمندسازها ، (شامل رویکرد، استقرار و ارزیابی) از تجارب طراحان و ارزیابان ارشد مدل INQA بهره برداری شده است.
با توجه به تاثیر بسزایی که معیارهای نتایج بر پایداری سازمان دارند، توازن بین امتیازهای معیارهای بخش نتایج و بخش توانمندسازها ایجاد شده که از نکات بارز این مدل محسوب می شود و نمایانگر تمرکز خاص « مدل سام» بر نتایج و وجود روابط علی بین عملکرد سازمان و نتایج به دست آمده است. (نتایج 500 امتیاز – توانمندسازها 500 امتیاز)
یکی دیگر از نکات بارز این مدل تاکید بر انجام مستمر فرایند خودارزیابی بعنوان مبنایی برای تغییر، توسعه و موفقیت پایدار سازمان است. لازمه دستیابی هر سازمانی به موفقیت پایدار ، انجام مستمر فرایندهای خودارزیابی و ارزیابی بر اساس مدل سام است. سازمان با بهکارگیری رویکرد خودارزیابی قادر خواهد بود فرصتهای نوآوری و بهبود را با هدف موفقیت پایدار شناسایی و مورد استفاده قرار دهد. اگر سازمان تصویر روشنی از وضعیت موجود خود داشته باشد و همواره نقاط قوت خود را شناسایی کند ، می تواند با استمرارِ اجرای نظام مند بهبودهای شناسایی شده ، درمسیر موفقیت پایدار گام بردارد.
نتایج خودارزیابی سازمان می تواند یک ورودی ارزشمند برای چرخه تغییرات باشد. خودارزیابی همچنین پتانسیل آن را دارد که از طریق ایجاد یک چشم انداز بهبود یافته از سازمان ، ترویج مشارکت ذینفعان مرتبط و حمایت از برنامه ریزی های کلان سازمان، همچون یک ابزار یادگیری عمل کند. فرایند خودارزیابی بر اساس « مدل سام» یک ابزار عملی و کاربردی برای یاری رساندن به سازمان ها است که بتوانند درجه بلوغ خود را تشخیص دهند. خلاء ها را شناسایی کنند و راه حل ها را در نظر بگیرند. این مدل در سازمان ها صرف نظر از اندازه ، ساختار و بخش های مختلف آن قابل اجرا است.
