رییس انجمن مدیریت کیفیت ایران: بهره وری را باید در اقتصاد خرد و اقتصاد کلان تفکیک شده در نظر گرفت

باتوجه به تاکید مسئولین عالی دولت بر لزوم ارتقای بهره‌وری در سطح کشور و لزوم نقش آفرینی نهادهای مردمی جهت ایجاد عزم ملی و مشارکت عمومی، مهندس فرزین انتصاریان، رییس انجمن مدیریت کیفیت ایران و دکتر اسماعیل حبیبی مشاور سازمان ملی بهره وری به گفت‌وگو پرداختند.

مهندس فرزین انتصاریان: موضوع بهره وری و کیفیت همواره دو مقوله پیوسته به یکدیگر بوده و نمی توان آن ها را جدا از هم
دانست. اگر کیفیت را که امروزه در مفهوم کیفیت سازمان مطرح می شود در نظر بگیریم که مجموعه ای از محورهایی شامل
اثربخشی، کارایی و پویایی که نوآوری، خلاقیت را نیز در بر می گیرد بشناسیم، بهره‌وری نیز در درون آن قرار می گیرد. ولی
اگر کیفیت تنها محدود به اثربخشی محصول برای رضایت مشتری در نظر گرفته شود، این دو مقوله ظاهرا، متفاوت ولی مکمل
یکدیگر و دو روی یک سکه به حساب می آیند.از نظر من بهره‌وری را باید در دو بستر اقتصاد کلان و اقتصاد خرد تعریف و شناسایی کرد. بهره‌وری در اقتصاد خرد که حوزه اجرا و در سطح بنگاه و بیشتر مورد نظر آقای دکتر حبیبی است، موضوعی است که نه تنها کمتر به آن توجه شده بلکه حتی تعاریف، معانی ملموس از آن دریافت نشده و ابزار های مشخصی نیز برای آن به جز مدل های اندازه گیری آن معرفی نشده است.

در مقابل سالهاست تاکیداتی بر روی موضوع بهره‌وری و تاثیر آن در حوزه اقتصاد کلان صورت گرفته و برای ارتقاء آن هدف گذاری هایی شده و سازمانی نیز برای آن ایجاد شده است که متاسفانه تاکنون دستاوردهای خاصی را در تحقق این اهداف شاهدنبوده ایم.
در تحلیل چرایی آن باید توجه داشت که مقوله بهره‌وری مشابه مقولاتی مثل اشتغال و تورم و غیره، موضوعی مرتبط با اقتصاد کلان است و تحلیل ابعاد آن می بایست ابتدا در آن حوزه صورت بگیرد و پس از معین شدن اهداف بنیادی و تعیین جایگاه فعلی،راهکارها معین شده وسپس هدف گذاری در ابعاد کلان و خرد صورت بگیرد. نه اینکه فقط یک هدف کلی مثلا افزایش نرخ رشد بهره وری دو نیم درصدی در برنامه توسعه کشور تعیین و بدون انجام هرگونه بررسی و تحلیل و ظرفیت سنجی در حوزه اقتصادخرد هدف‌گذاری را در حوزه کلان انجام داد، مستقیما نتایج را در اقتصاد خرد و عملکرد بنگاه ها جستجو نماییم.

مهندس انتصاریان بازدهی نیروی انسانی را یکی از معیارهای اصلی بهره‌وری عنوان کرد و افزود:
بهره‌وری نیروی کار به معنای ارزش افزوده‌ای است که ایجاد می‌کند در مقابل منابعی که مصرف می‌کند.. در ایران نیروی کار
با مدرک تحصیلی بالا، با وجود صرف وقت و انرژی و زمان بسیار، غالیا برای مدت های طولانی یا بیکار است و یا در رشته های
غیر مرتبط کار می کند. حتی اگر در یک سازمان به کاری مرتبط با رشته تحصیلی خودش هم استحدام شود، بدلیل نداشتن مهارت کافی، باید در همان سازمان آموزش ببیند تا بتواند قابلیت های لازم را برای بازدهی را بدست آورد. کافی است که نگاهی به خیل گسترده و انبوه بیکاران تحصیل کرده ای در کشور داشته باشیم تا ریشه ی این نقص را در بهره وری نظام آموزشی را مشاهده کنیم.برای درک ابعاد این موضوع، پیشنهاد میکنم مقاله ای که در مجله کیفیت و مدیریت با عنوان بهره وری نظام آموزشی چقدراست مراجعه شود.

رییس انجمن مدیریت کیفیت ایران افزود : بر خلاف موضوع بهره‌وری در حوزه اقتصاد کلان که بیشتر جنبه سیاست‌گذاری و برنامه
ریزی دارد، در حوزه واحد های اجرایی و بنگاه ها بهره وری جنبه عملیاتی پیدا می‌کند و می بایست تبلور آن در فرایند هامشاهده شود. این موضوع هم تنها با استقرار سیستم های مدیریتی و به کار گرفتن ابزارهای مهندسی کیفیت و ارتقاء فناوری قالب دسترسی است.
در این حوزه، درسازمان بهره‌وری آسیایی به جز ابزارهای مربوط به اندازه گیری بهره وری بعضا به ابزارهای دیگری اشاره شده
که غالب آنها برگرفته از تکنیک‌های مدیریت کیفیت هستند. به عبارت دیگر اگر مفهوم رایج بهره وری را در تعاریف ابعاد مدیریت
کیفیت، مشابه کارایی تلقی کنیم، به انبوهی از سیستم ها و ابزارهایی مناسب برای ارتقاء بهره‌وری دست می یابیم.

اگر سیستم ها وابزارهای مرتبط به اثربخشی را در نیز در نظر بگیریم میتوان به هدف نهایی مشترک که در اهداف کلان رشد و ارتقاء بهره‌وری که در سطوح عالی کشور تعیین شده است نگاه باورانه ای داشته باشیم.
دکتر حبیبی گفت: ابهامات موجود تنها مختص به ایران نیست و موضوع بحث سایر کشورها نیز می‌باشد. این ابهامات در ایران
دوچندان است اما همه کشورها با آن مواجه هستند. در حال حاضر روند رشد بهره‌وری در کشورهای بزرگ اقتصادی، کند شده
است و شیب ملایمی دارد. علت این است که تکنولوژی اطلاعات اخیراً پیشرفت چشمگیری داشته و انتظارمی‌رفت رشد بهره‌وری نیز بیشتر باشد اما این نتیجه حاصل نشده است.

همچنین آقای دکتر حبیبی تاکید پرتکرارلایه‌های سیاست گذاری حکومت بر بهره‌وری را بسترسازی مناسبی برای این موضوع
دانست و گفت: در حوزه توانمندسازی باید به سراغ ابزارهای کیفیت برویم. ابهامات مطرح شده توسط آقای مهندس انتصاریان در
سطح بنگاه‌های اقتصادی و مدیران آنها نمود بیشتری پیداکرده است. برای این تقاضای ایجاد شده در سطح کشور، باید پاسخی
درخور و توانمند داشته باشیم.

تنظیم‌گری باید الویت سازمان ملی بهره‌وری باشد

دکتر اسماعیل حبیبی در ادامه ،تشکیل اتاق فکر بهره‌وری جهت هم‌اندیشی و تبادل نظر میان صاحب نظران و اندیشمندان و فعالان حوزه بهره وری و کیفیت را به عنوان مطالبه‌گری مردمی با هدف ایجاد گفتمان ملی بهره وری ، تقویت مطالبه‌گری عمومی و فرهنگ سازی برای بهره وری لازم دانست.

مهندس انتصاریان در ادامه افزود: در حوزه اقتصاد کلان سیاست های ارتقای بهره‌وری باید متمرکز بر اثربخشی نظام های کلان
اقتصادی مانند آموزش، بهداشت و درمان، کشاورزی و مسکن و شهر سازی و غیره باشد و درحوزه اقتصاد خرد شاید بیشتر باید
ارتقاء بهره وری را در حوزه کارایی در نظر گرفت.

دکتر حبیبی افزود:اگرتنظیم‌گری در حوزه بهره‌وری نظام های کلان اقتصادی به درستی اجرا شود، بنگاه‌ها نیز احساس نیاز به
بهره‌وری بیشتر می کنند و خود به دنبال اجرای روش‌های ارتقا بهره‌وری می روند. متاسفانه فضای اقتصادی در کشور به گونه‌ای
است که بنگاه‌ها اقداماتی از قبیل ایجاد ارتباطات یا دریافت ارز دولتی را سودمندتر و به صرفه‌تر از بهره‌وری می دانند. نقش
سازمان ملی بهره وری تنها تبیین روش و مشاوره نیست. بلکه تنظیم گری باید اولویت سازمان باشد.

مهندس انتصاریان خاطرنشان کرد: در دیدگاه اقتصاددانان ما، توسعه اقتصادی، بیشتر حاصل اقداماتی است که باید در حوزه اقتصاد کلان صورت گیرد. این رویکرد منجر شده تا توسعه در حوزه اقتصاد خرد از اهمیت لازم برخوردار نباشد و به عبارتی یک امر
ثانویه محسوب شود. در صورتی که توسعه اقتصادی زمانی اتفاق می افتد که حوزه اقتصاد خرد که مربوط به عملکرد بنگاه های
اقتصادی و واحد های اجرایی است بتوانند با بهره وری کامل فعالیت نموده و توسعه و رشد قابل انتظار را ایجاد نمایند.
در قرن بیست و یکم و بخصوص سنوات اخیر با پیشرفت در فناوری های مختلف از جمله هوش مصنوعی و کاربرد های آن در
زمینه سیستم های فیریکی سایبری در صنایع، ظرفیت های زیادی را برای افزایش بهره وری به وجود آورده و در توسعه اقتصادی،بهره وری جایگاه مهم تری نسبت به گذشته پیدا کرده است. بنابراین لازم است ظرفیت سنجی بهره وری ابتدا در حوزه اقتصاد کلان و نهادهای بالا دست انجام شده و متناسب با نتایج آن سیاست گذاری صورت گیرد. و زمینه های لازم برای توسعه در حوزه اقتصاد خرد به وجود آید. به دنبال آن اقتصاد خرد به طور طبیعی رشد خواهد کرد.

کیفیت و بهره‌وری،دو روی یک سکه

اسماعیل حبیبی ضمن تایید نظرات رئیس انجمن مدیریت کیفیت ایران تاکید کرد:
باتوجه به قرابت موضوعی، کیفیت و بهره‌وری دو روی یک سکه هستند و جدا کردن مفهوم بهره‌وری و کیفیت را نادرست و آنهارا
توامان با یکدیگر دانست و گفت: ابزارها و روش ها یکسان و تفاوت آن دو محورتمرکز است ،بهره‌وری رویکردی مستقل و موازی
با سایر رویکردها نیست بلکه نتیجه‌ای است که باید از سایر رویکردها اتخاذ شود.

تهیه و تنظیم:فاطمه شریف ،روابط عمومی انجمن مدیریت کیفیت ایران-29 فروردین 1403