در گذشته، الزامات صدور گواهینامه در بسیاری از بازارهای محصول اجباری نبود و وظیفه تضمین ایمنی و کیفیت محصول از سوی سازمانهای دولتی انجام می شد، قوانین رسمی حمایت از مصرف‌کننده تا سال 1813 در ایالات متحده تصویب نشده بود و تنها پس از تاسیس سازمان غذا و دارو ایالات متحدۀ آمریکا، در سال 1906 بود که این قانون جامع به طور جدی اجرا شد و مدرک FDA به عنوان یک گواهینامۀ بین‌المللی به رسمیت شناخته شد و محصولات و شرکتهایی که این گواهینامه را درخصوص بهداشتی بودن و سلامت عمومی داشتند، مجوز ورود به آمریکا را دارا بودند.
در بخش خصوصی نیز یکی از اولین اَشکال صدور گواهینامه شخص ثالث، استفاده از برچسب کوشر بود که اولین بار توسط یک سازمان غیرانتفاعی -به نام اتحادیه ارتدکس- در سال 1923 اعمال شد.
از دهه 1990، پروتکل صدور گواهینامه ها برحسب نیاز، آگاهی مصرف کننده و برای سازگاری با محیط در حال تغییر، آغاز شد. برای مثال: جهانی شدن ، تقاضا برای دریافت گواهینامه ها را افزایش داده است . نهادهای شخص ثالث به صورت مستقل، برای سازمانها تاییدیه و گواهینامه انطباق با الزاماتISO 9001 صادر می‌کنند. در سرتاسر جهان بیش از ۹ میلیون سازمان به صورت مستقل گواهینامه انطباق با ISO 9001 دریافت کرده‌اند که این امر باعث شده ISO 9001 یکی از بزرگترین سیستم‌های مدیریت پذیرفته شده در جهان گردیده است. ازسوی دیگر تنوع محصولات نیز به توسعه گواهینامه های محصول افزوده است.
به عنوان مثال محصولات سبز و محصولات غذایی «ارگانیک»، «بدون هورمون» و….؛ به دلیل افزایش آگاهی از اثرات مضر شیوه های تولید بر سلامت انسان و محیط زیست، باعث روند رو به رشد چنین گواهینامه هایی بوده است. همچنین در برابر بی عدالتی هایی مانند شرایط بدکار، حداقل دستمزد و کار کودکان، دانش و حساسیت بیشتری وجود دارد.
اگرچه دولت‌ها هنوز نقش مهمی در تضمین ایمنی وکیفیت محصول دارند ولی، گواهی‌دهنده‌های شخص ثالث برای کمک به مدیریت طیف وسیعی از صنایع و گواهی‌های جدید توسعه‌یافته، ضروری هستند. گواهی‌دهنده‌های شخص ثالث اعتبار، اطلاعات و تضمین کیفیت را به مشتریان ارائه می‌کنند بنابراین شرکتهای گواهی دهنده شخص ثالث و بازرسی تاثیر به سزایی در توسعه پایدار دارند. واژه توسعه پایدار، به مفهوم گسترده آن شامل اداره و بهره برداری صحیح و کارا از منابع پایه، منابع طبیعی، منابع مالی و نیروی انسانی برای نیل به الگوی مصرف مطلوب، همراه با بکارگیری امکانات فنی و ساختار و تشکیلات مناسب برای رفع نیاز نسل های امروز و آینده -بطورمستمر و قابل رضایت- می شود.
هدایت سازمان ها توسط شرکت های گواهی دهنده شخص ثالث به سمت بهره وری بیشتر و الگوی بهبود، می تواند تا حدی شرکتها را به این مهم – برنامه ریزی مدیریت کیفیت برای توسعه پایدار- سوق دهند. نیاز به رقابت، یا مبارزه برای حفظ یک تجارت، منجر به کاهش اعتماد بین مصرف کنندگان و صنعت شده است. با ورود مداوم نوآوری‌های جدید به بازار، باید کنترل‌هایی وجود داشته باشد تا مانع شرکتها از میان‌برهای نامطلوب برای توسعه محصول گردد. با افزایش چنین محدودیت‌هایی، سازمانهای ملی یا نهادهای بازرسی و گواهی دهنده شخص ثالث باید برای نظارت بر انطباق در دسترس باشند، زیرا مصرف کنندگان نیاز دارند برای مصرف یک کالا به برچسب ها و گواهینامه های آن برند توجه نمایند.
بنابراین شرکتهای صدور و گواهی دهنده می توانند نقش بسزایی در توسعه پایدار داشته باشند. مطالعات نشان داده است که گواهینامه شخص ثالث و سیاست های انجام ممیزی آنها در مدیریت پایداری نقش دارد. در دهه های اخیر، در بخش کشاوری اروپا، مقامات خصوصی و دولتی تعداد فزاینده ای مقررات جدید تضمین کیفیت داوطلبانه، یا برچسب گذاری را تعریف و مشخص کرده اند که متکی بر سیستم های مستقل گواهی شخص ثالث خصوصی هستند. (آندرس و همکاران،2010)
با هدف ترویج استراتژی‌های زیست‌محیطی فعال‌تر در میان کشاورزان؛ انتشار شیوه‌های کشاورزی خوب، دستورالعمل‌ها و گواهی‌های زیست‌محیطی خصوصی برای مدیریت شیوه‌های زیست‌محیطی که به‌طور داوطلبانه و پیشگیرانه فراتر از انطباق با مقررات گسترش می‌یابد (مازه و همکاران، 2002).
همچنین اکرام و همکاران (2021) در مقاله ای مشارکت نهادهای صدور گواهینامه و استانداردهای پایداری در اهداف توسعه پایدار را بررسی کرده و نشان داده اند، انتخاب نهادهای صدورگواهینامه بر حسب کیفیت اجرا ، صلاحیت ممیزان و شهرت و تاییدیه های مرتبط، بر اهداف توسعه پایدار SDG تاثیر دارد. علاوه بر این، این نهادهای صدور گواهینامه از بهبود کسب و کارهای مرتبط با شیوه های تجاری با کیفیت و پایدار اطمینان حاصل می کنند. (سوزا و آلوز، 2018). اگرچه صلاحیت شرکتهای بازرسی و گواهی دهنده های شخص ثالث برای تبدیل شدن به شرکت های ممیزی توسط نهادهای اعتبار سنجی معتبر تایید می شود ولی انتخاب شرکتی که بتواند سازمان را در رسیدن به اهداف و توسعه پایدار همسو نماید بسیار مهم است. زیرا سیستم های صدور گواهینامه شخص ثالث به پرورش نوآوری کیفیت و اعتماد مصرف کننده در بازار کمک می نمایند. اگر چه در برخی موارد افزایش هزینه های بازرسی و ممیزی، داوطلبانه بودن دریافت این گواهینامه ها و شرایط رقابتی این دسته شرکت ها می تواند به عنوان موانعی بر سر راه این مهم باشد.
رنجبر(1388) نیز نشان داده است که سيستم مديريت كيفيت زيـست محيطـي فراگيـر ، مفـاهيم مـديريت كيفيت را با شيوه توليد سبز تركيب مي كند و این ترکیب بر اهداف توسعه پایدار تاثیر دارد توسعه چنين سيستمي ممكن است قابليتهاي راهبـردي يـك سـازمان را جهت رسيدن به اهداف بهبود مستمر تقويت كند و آلودگي ها و ضایعات را كاهش دهد و همچنين پياده سـازي استاندارد های سیستم های مدیریت کیفیت و در يك سازمان با توجه به هدف نهايي آن که رسیدن به توسعه پايدار است، صورت مي گيرد.
توسعه خود بـه معني تحولات رو به رشد اقتصادي و اجتماعي است . هدف توسعه پايدار بـه معنـي ممانعـت از فراگـرد توسـعه يـا كند كردن آن نيست ، بلكه به معني توسعه هاي پويا ، هدفمند و آينده نگر است با تاكيـد بـر آن كـه مـا بـراي ادامـه حيات و پيشبرد اهداف نياز به محيط زيست داريم . راهبرد اصلي توسعه پايدار ايـن اسـت كـه رشـد اقتـصادي را بـا عدالت اجتماعي و حفظ محيط زيست همراه گرداند بنابراین تمایل سازمانها به پیاده سازی سیستم های مدیریت و در نتیجه آن در خواست برای گواهینامه می تواند سازمانها را به سوی توسعه پایدار رهنمود سازد بنابراین نهادهای صدور گواهینامه شخص سوم (CB) با ایجاد رویه های مناسب در جهت ممیزی و انتخاب ممیزان می توانند سازمانها را به سمت بهبود مستمر و کاهش استفاده از منابع و تولید ضایعات ودر جهت دستیابی به اهداف توسعه پایدار رهنمود سازند
غزال مرادی
سرممیز IATF16949:2016 شرکت مرزبان کیفیت
مدیر تضمین کیفیت گروه صنعتی طبیعت میهن
- Alexander Zorn, Christian Lippert, Stephan Dabbert, Supervising a system of approved private control bodies for certification: The case of organic farming in Germany(2012)Food Control,Volume 25, Issue 2,
- Anders, S., Souza-Monteiro, D., Rouviere, E. (2010). Competition and credibility of private third-party certification in international food supply. Journal of International Food & Agribusiness Marketing, 22, 328-338.
- Ikram, M., Zhang, Q., Sroufe, R., & Ferasso, M. (2021). Contribution of certification bodies and sustainability standards to sustainable development goals: An integrated grey systems approach. Sustainable Production and Consumption, 28, 326–345. https://doi.org/10.1016/J.SPC.2021.05.019
- Mazé, Armelle et al. “Third-Party Certifications and the Role of Auditing Policies in Sustainability.” Organization & Environment29 (2016): 308 – 331
- Souza, J.P.E., Alves, J.M., 2018. Lean-integrated management system: a model for sustainability improvement. J. Clean. Prod. 172, 2667–2682. doi:10.1016/j.jclepro. 2017.11.144.
- http://www.uniteforsight.org/innovation/module4
منبع:نشریه کیفیت و مدیریت