مدل سام بعنوان مدلی برای ارزیابی موفقیت پایدار رونمایی شد

مدل سام ابزاری است برای کمک به سازمان­ها در انتخاب یک چارچوب مناسب مدیریتی، جهت دستیابی به موفقیت پایدار

طراحی « مدل سام» از شهریور ماه سال 1400 در دستور کار انجمن مدیریت کیفیت ایران قرار گرفت.تفکر غالب در طراحی مدل سام برگرفته از تجارب ارزنده انجمن در طراحی مدل­های مختلف بود ؛برای تدوین مدل آسیب­ شناسی مدل ­های پیشین از منظر تجربیات و دیدگاه ارزیابان و متخصصین از طرفی و سازمان های شرکت کننده از سوی دیگر انجام گرفت.

همچنین مطالعاتی در خصوص بررسی ویرایش­های مختلف مدل­های تعالی و تجربیات مجامع بین­ المللی در زمینه مدیریت کیفیت و معیارهای جهانی ارزیابی کیفیت انجام گرفت.

هر یک از بندهای پیش نویس این مدل در جلسات مشترک با متخصصان و ارزیابان مجرب در حوزه ­های مرتبط تحلیل و بررسی شده و بارها مورد ویرایش قرار گرفته است. در واقع می­توان گفت که مدل سام حاصل خرد جمعی اعضای کمیته و تعداد زیادی متخصصان خبره سیستم ­های مدیریت کیفیت و  ارزیابان با تجربه در مدل­های تعالی ملی و بین­ المللی است.

مدل سام «کیفیت یک سازمان» را هدف قرار داده و به بهبود نظام مند عملکرد کلی سازمان اشاره دارد.

مدل سام با هدف بهبود توانایی سازمان در دستیابی به موفقیت پایدار در محیطی دائما در حال تغییر طراحی شده است

سازمان برای دستیابی به موفقیت پایدار باید تمام اصول مدیریت کیفیت را اعمال کند و توجه ویژه ای بر دو اصل تمرکز بر مشتری و مدیریت روابط برای پاسخگویی به نیازها و انتظارات متفاوت ذینفعان مختلف داشته باشد.

مدل سام فراتر از کیفیت محصولات و خدمات و نیازها و انتظارات مشتریان حرکت می کند و بر ایجاد اطمینان از توانایی سازمان در پیش بینی و برآورده کردن نیازها و انتظارات مشتریان و دیگر ذی نفعان مرتبط متمرکز است.

در مدل سام این سازمان است که تعیین می کند چه چیزی برای دستیابی به موفقیت پایدار مناسب است.

مدل سام  تاکید می کند که هویت سازمان و مزیت های رقابتی متمایز کننده آن مبنای موفقیت پایدار سازمان است.

بنابراین به هویت سازمان ، تعریف آن و همسویی جبنه های هویت سازمان با بستر سازمان برای دستیابی به موفقیت پایدار تاکید ویژه ای دارد

در ادامه فرزین انتصاریان رییس انجمن مدیریت کیفیت ایران و طراح مدل سام به تشریح ساختار گسترش یافته مدل سام براساس استاندارد ایزو 9004 پرداختند:

یک سازمان با هویت و بستر آن تعریف می‏شود. مفهوم سازمان یک موضوع اصلی در تمام حوزه‌های مدیریتی از جمله مدیریت کیفیت و استاندارد ایزو 9004 است. یک سازمان مجموعه‌ای از افراد است که وظایف خاص خود را به همراه مسئولیت‌ها، اختیارات و روابط برای دستیابی به اهداف دارد. به دلیل وجود افراد سازمان‌یافته و اهداف آن‌ها، سازمان را می‌توان به‌عنوان یک سیستم در نظر گرفت، یعنی مجموعه‌ای از عوامل واقعی به هم مرتبط یا در حال تعامل که برای یک هدف مشخص سازماندهی ‌شده‌اند. بسیاری از صاحب‏نظران شناخته ‌شده مدیریت بر جنبه‌های سیستمی در مدیریت سازمان‌ها تأکید دارند. کلیه سیستم‌ها همیشه دارای بستر داخلی و خارجی هستند. سازمان نیز به عنوان یک سیستم دارای بستری است که بر عوامل، مسائل و تاثیراتی تمرکز دارد که می‏تواند بر توانایی سازمان برای موفق بودن و موفق ماندن تاثیر بگذارد. همان‏طور که در شکل شماره 1 مشاهده می‏شود، بستر سازمان شامل طرف‏های ذینفع و موضوعات داخلی و خارجی است. موضوعی که در بستر سازمان بسیار مهم است ریسک­هایی است که می­تواند مثبت و فرصت­ساز یا منفی باشند. بنابراین اولین نکته قابل بررسی در ارزیابی کیفیت یک سازمان، ریسک­های یک سازمان از درون و بیرون به همراه نیازها و انتظارات طرف‏های ذینفع داخلی و خارجی از جمله مشتریان است که می‏تواند بر توانایی سازمان در دستیابی به موفقیت پایدار تاثیرگذار باشند.

در وسط شکل، بخش‏هایی قرار دارد که ارکان مدل مفهومی را تشکیل می­دهند. اگر اقدامات این ارکان به درستی اجرا شود به افزایش اطمینان و توانایی برای برآورده کردن نیازهای مشتری و سایر طرف‏های ذی‏نفع کمک می­کند.

1- هویت سازمانی:

موفقیت پایدار مستلزم رویکردی متمایز است که هویت رقابتی سازمان را منعکس می‌کند. هویت ‌سازمان به ‌عنوان ویژگی، خصوصیت یا شخصیت یک سازمان درک می­شود و از چهار جنبه تشکیل ‌شده است؛ ماموریت، چشم ‏انداز، ارزش‏ها و فرهنگ. این جنبه‏ ها وابسته به یکدیگر هستند و به صورت یکپارچه مدیریت می‏شوند. در هنگام ایجاد هویت سازمانی بستر سازمان درنظر گرفته می‏شود.

2-رهبری:

این بخش اقداماتی که رهبران باید برای حمایت از موفقیت پایدار انجام دهند را مشخص می‏کند. رهبران باید مقصد سازمان و نقشه راه رسیدن به آن را تعیین کنند. این نقطه مرجع باید با هویت و بستر سازمان سازگار باشد. در همین ارتباط سیاست‏گذاری‏هایی در مورد تعریف نحوه رسیدگی سازمان به موضوعاتی مانند مدیریت کارکنان، ایمنی، حفاظت از داده‏ ها و غیره مورد نیاز است.

3-چرخه اجرا:

چرخه اجرای فعالیت‌های جاری با استفاده از کنترل عملکرد مبتنی بر واقعیت واکنشی و منطقی و حل مسئله است. این چرخه، با  مسئولیت مدیریت آغاز می­گردد، که وظیفه تدوین راهبردها، تعیین اهداف اجرایی و تامین زیرساخت‌ها را بر عهده دارد. در ادامه، مدیریت منابع، وظایف پشتیبانی را به عهده داشته و سپس مدیریت فعالیت‏های رهبری، تامین منابع، تولید محصول یا ارائه خدمت و به ‏طور کلی برآورده کردن نیازهای ذی‏نفعان از طریق رویکردهای فرایندمحور صورت می‏گیرد. در ادامه، نتایج حاصله مورد اندازه‌گیری و اطلاعات مورد تحلیل قرار گرفته و برای بازنگری به مدیریت ارائه می‌گردد.

5-ارزیابی و تحلیل:

بخش ارزیابی و تحلیل در این مدل رابط بین دو چرخه اجرا و تغییر است و این دو بخش را به هم متصل می­کند. در بخش ارزیابی و تحلیل  سازمان با استفاده از ابزارهایی مانند خودارزیابی، ترازیابی، ارزیابی ریسک ­ها و اندازه ­گیری شاخص­های کلیدی عملکرد (KPI)  پیشرفت خود را مورد پایش قرار می­دهد و اطلاعات لازم را برای ارزیابی عملکرد و تصمیم­گیری موثر جمع آوری و ارائه می­نماید و از نتایج برای به روزرسانی درک خود از ماهیت، خط مشی ­ها، راهبرد و اهداف بهره­ برداری می­نماید.

هسته و قلب این مدل شامل دو معیار توانمندساز «بستر و هویت سازمان» و «رهبری» تشکیل شده است. هویت سازمان چرایی وجود سازمان است و اینکه چرا سازمان این فعالیت­ها را انجام می­دهد و چه منافعی را نصیب ذینفعان خود می­کند. رهبری اثربخش سازمان نمی­تواند از بستر و هویت سازمان جدا باشد. در یک سازمان برجسته، رهبری به عنوان یک فعالیت قلمداد می­شود و رهبران به هدایت فرهنگ سازمانی از طریق الگو بودن در پایبندی و عمل به ارزش­ها کمک می­کنند. این معیارها توان سازمان را از درک و شناخت ماهیت وجودی خود نشان می­دهد. شناخت ماهیت سازمانی فرآیندی است که بر توانایی رهبری سازمان به دستیابی به موفقیت پایدار تاثیر می­گذارد.

این مدل در برگیرنده 11 معیار ، 36 زیرمعیار و 200 نکته ، به تفکیک دو بخش زیر است:

• بخش توانمندسازها شامل 6 معیار ، 26 زیر معیار و 139 نکته است.
• بخش نتایج شامل 5 معیار ، 10 زیرمعیار و 61 نکته است.

مدل سام ویرایش 2023،  بر بهبود سیستماتیک عملکرد کلی سازمان­ها تمرکز دارد و توانایی سازمان برای پاسخگویی به نیازها و انتظارات مشتریان و دیگر ذینفعان مرتبط را نقطه اتکای اصلی می­داند. در این مدل از آنجایی که عوامل موثر بر موفقیت سازمان به­ طور مداوم ظهور، تکامل افزایش یا کاهش می­یابند سازگاری سازمان با این تغییرات را کلید تداوم موفقیت پایدار سازمان می­داند.

مدل سام در آبان ماه سال 1402 طی مراسمی رسمی با حضور همه اعضای انجمن مدیریت کیفیت ایران و متخصصان و صاحبنظران به صورت رسمی برگزار می شود.