صنعت غذا بر سر قیمت رقابت می کند نه کیفیت!

اهمیت کیفیت در صنعت غذا و میزان توجه و به کارگیری آن ،ارتباط مستقیمی به جایگاه غذا در زندگی روزانه مردم با نگاه تامین سلامت جامعه دارد.الزام به کیفیت باید براساس اولویت ها در صنعت غذا مورد توجه و مدیریت قرار گیرد.

اگر کیفیت را براساس استاندارد ایزو 9000 تعریف کنیم ،میزان دستیابی به خواسته های مشتری به صورت تلویحی و رعایت موارد قانونی را می توان تحقق کیفیت نامید.در حوزه غذا یکی سری نیازهای تصریحی وجود دارد که مصرف کننده زمان خرید مواد غذایی صراحتا خواستار آن است و یک سری خواسته ها و نیازها هم به صورت تلویحی است و ایمنی در این ردیف می گنجد.ایمنی یک موضوع ویژه ساز یا نکته اضافه شده در صنعت غذا نیست بلکه جزو اصول پایه ای و شکل دهنده کیفیت به شمار می رود.

با توجه به چالش ها و عقب ماندگی هایی که در چهار دهه اخیر در بخش توسعه صنعت غذا با آن مواجه بوده ایم، به موقع در جریان عمومی توسعه این صنعت در سطوح بین المللی قرار نگرفتیم و به سمت ایمن کردن فرایندهای تولید محصولات غذایی نرفتیم.به همین دلیل موضوع موضوع پایه ای ایمنی در حال حاضر یکی از موضوعات لوکس و تجملی در صنعت غذا محسوب می شود و نتوانسته ایم در صادرات محصولات کشاورزی، غذایی و فراوری شده حضوری جدی و حرفه ای داشته باشیم .با این تفاسیر تا زمانی که نکات ایمنی در سازماندهی فرایندهای تولید و عرضه محصولات غذایی رعایت نشود نمی توانیم به آن کالای با کیفیت بگوییم حتی اگر تمامی جنبه های ظاهری آن کالا رعایت شود.

باید این پیام را به جامعه منتقل کنیم که حوزه ایمنی در صنعت غذا باید به خواسته و مطالبه عمومی مصرف کنندگان تبدیل شود و مردم با حساسیت بیشتری به ایمن بودن غذا توجه کنند .تولیدکنندگان نیز تشویق شوند به موضوع ایمنی کردن و به عنوان اصل اساسی و پایه ای در تولید محصولات غذایی بپردازند در غیر این صورت محصولات شان قابل عرضه در بازارهای خارجی را ندارد.

امروزه انتظار مصرف کننده در کشورهای پیشرفته ،رعایت ایمنی در محصولات به صورت تلویحی است و نیاز به اعلام آن از سوی مشتری نیست .در حالی که صنعت غذای کشور ما هنوز به این سطح از ایمنی نرسیده است و مردم نیز خواستار آن نیستند.در برخی از بخش ها،وضعیت بهتر است اما در حوزه های دیگر مانند محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی هنوز ایمنی، جایگاه دقیقی ندارد.

سیستم های مدیریت کیفیت فعال اجباری و از الزامات اولیه صنایع مختلف است .شرکت های بزرگ به عنوان الزام به این مقوله توجه می کنند در صنعت غذا نیز سال های زیادی است که سیستم های مدیریت کیفیت به برندهای معتبر صنایع غذایی راه پیدا کرده اند.خوشبختانه رویکرد بیشتر برندهای معتبر صنایع غذایی کشور در سال های اخیر بر استفاده از این سیستم ها بوده و مراحل اجرایی آن را آغاز کرده اند اما در بدنه عمومی صنعت غذا به عنوان صنایع کوچک و متوسط با پراکندگی زیاد ،این استانداردها هنوز به جایگاه اصلی خود نرسیده اند. اگر زنجیره غذا از ابتدای پروسه تولید ،به استانداردهای ایمنی توجه نکند، در مرحله پایانی(بسته بندی و فراوری) حتی اگر توجه های لازم در زمینه ایمنی محصولات انجام شود،کافی نیست .در این زنجیره اگر تولید کننده اولیه (کشاورز و دامدار) موارد ایمنی را رعایت نکنند ،امکان شناسایی ،حذف و ارتقای وضعیت محصول توسط کسی که در میانه زنجیره است،محدود می شود. در این صورت کالای تولید شده رقابتی نخواهد بود و از نظر علمی نیز آگاهی شناسایی و اصلاح محصول قابل انجام نیست.مدیریت ایمنی در صنعت غذا باید از مرحله کاشت، داشت ،برداشت ،انتقال به صنایع ،توزیع ،حمل و نقل و پخش تا زمان مصرف رعایت شود.

همه گروه ها و فعالان اقتصادی باید سهم شان را در ارتقا و حفظ ایمنی در تولید محصولات ایفا کنند .مصرف کننده هم باید هزینه های لازم را برای دسترسی به محصول ایمن بپردازد. هیچ تولید ایمنی بدون پرداخت هزینه میسر نمی شود .تولید ایمن یعنی تولیدی که در آن توجه ویژه به امور فنی و اجرایی می شود تا خطری مصرف کننده را تهدید نکند که بر قیمت نهایی کالا هم تاثیر دارد.

مصرف کننده با آمادگی پرداخت مناسب باید رقابت را در صنعت به گونه ای سازماندهی کند که تولید کننده در بخش کیفیت ،رقابت کند نه در قیمت. اگر در این صنعت تمامی توجه ها به سمت کاهش قیمت ها باشد ،آثار و پیامدهای نامطلوب ناشی از بی توجهی به کیفیت، گریبانگیر مردم و مصرف کنندگان می شود و حاکمیت و مردم حواسشان باشد که کیفیت در نهایت به درد هر دو گروه می خورد و اجازه بدهند کسانی که کیفیت را تولید می کنند و موظف به عرضه هستند ،توانایی لازم اقتصادی برای اجرا و انجام آن را داشته باشند .اگر توان اقتصادی صنایع تحلیل برود نمی توانند در بخش کیفی رقابت کنند .اگر برای تولیدکننده، فاصله قیمت تمام شده کالا با قیمت قابل عرضه در بازار کم شود ،زیان می بیند و نمی توان از او انتظار داشت که برای حفظ سلامت ما زیان کند.در سال های اخیر که تعداد خطاهای تولید در صنعت غذا یا نگرانی ها از این موضوع بیشتر به گوش مان رسیده، به مشکلات اقتصادی صنایع مربوط می شود.هر واحد اقتصادی که دچار معضل شود به خطا هم کشیده می شود و فرایند ایمن سازی اولیه در آن کاهش می یابد یا نادیده گرفته می شود .

اقتصادی که چارچوب گردش مالی و منافع اش درست طراحی نشود و ریشه ای زیان ده باشد نمی توان از آن خروجی بدون خطا را انتظار داشت.اگر خواهان غذای ایمن هستیم باید ارتباط منطقی بین کیفیت محصولات غذایی و بهبود شرایط اقتصادی و اقتصاد سالم در حوزه تولیدکنندگان غذا برقرار کنیم.

امیر حیدری

دبیرانجمن مدیریت کیفیت ایران