شانزدهمین گردهمایی اعضای انجمن مدیریت کیفیت ایران برگزار شد

در گردهمایی نقش مدیریت کیفیت در راهبری مسئولانه و پایداری کسب و کار مطرح شد

مسئولیت پذیری اجتماعی میوه درخت حکمرانی سازمانی
مسئولیت اجتماعی شرکتی، ضرورتی برای بقا و پایداری

در سال های اخیر و با توسعه عناوین جدید در حوزه کسب و کار، یکی از موضوعاتی که مورد توجه شرکت ها قرار گرفته مسئولیت اجتماعی است. این امر که تا پیش از این به آن به عنوان یک هزینه نگریسته می شد این روزها با تبدیل شدن به یک ضرورت نقش پررنگی در پایداری کسب و کارها ایفا می کند به طوری که کمتر سازمانی است که به آن بی توجه بوده و یا آن را دنبال نکند.

 از این رو انجمن مدیریت کیفیت در راستای اطلاع رسانی و تبادل نظر و استفاده مستمر از نظرات اعضا خود با برگزاری گردهمایی نقش مدیریت کیفیت در راهبری مسئولانه و پایداری کسب و کار با مشارکت و همکاری کارگروه سفیران کیفیت در تاریخ 23 خرداد 1402 در محل ساختمان تشکل های اتاق تهران با حضور متخصصان این حوزه ضمن بررسی نقش مدیریت کیفیت در حکمرانی سازمانی زوایای مختلف مسئولیت اجتماعی را در سازمان ها و برندها بررسی کرده است. در ادامه اظهارات سخنرانان این گردهمایی را می خوانید؛

امیر ستوده، مدیرعامل گروه گسترش/ مشاور مدیریت استراتژیک برندینگ بازاریابی

هرزمان که دولت ها با بحران مواجه می شود مقوله مسئولیت اجتماعی را جدی گرفته و با چراغ سبزی اجازه وارد شدن به این موضوع را می دهند اما تجربه نشان داده که بخش عمده ای از بار انجام این مسئولیت همواره بر عهده مردم و بخش های مردم نهاد بوده است.

در کمتر جایی از دنیا دیده می شود که یک ورزشکار ۱۰۴ برابر کمیته امداد موفق به جذب نقدینگی شود اما در ایران در زمان بروز بحران این وضعیت دیده شده است. باید در تعامل با مسئولیت اجتماعی به گونه ای برخورد شود تا در آینده کشوری قابل زیست از لحاظ فرهنگی، آموزش ، اختیارات و اعتبارات عمرانی در مسئولیت اجتماعی داشته باشیم بنابراین باید تلاش کنیم تا عرصه را برای دانش اموزان ، دانشجویان و هرکس که به شکلی به امر آموزش نیازمند است، فراهم کنیم تا مسیر او آسان تر شده و از حداقل امکانات زندگی برخوردار باشد. این در حالیست که هم اکنون روز به روز نیاز و انتظارات ما کمتر شده و از استانداردها نیز کاهش یافته است.
مسئولیت اجتماعی بیانگر این است که هر نهاد، چه یک سازمان و چه یک فرد باید با اخلاق و با حساسیت نسبت به مسائل اجتماعی، فرهنگی و محیطی رفتار کند تا به نفع جامعه به کار گرفته شود و نتیجه این اقدامات به نفع آیندگان باشد در حالیکه هم اکنون مسئولان و سازمان ها تنها به دنبال روزگذرانی هستند و نفع آیندگان دیده نمی شود.
در تعریفی دیگر مسئولیت اجتماعی مسئولیتی  اخلاقی و شرافتی است که هرفرد باید انجام دهد تا تعادل میان اقتصاد و اکوسیستم را حفظ کند.

نقش شرکت ها

مسئولیت اجتماعی شرکتی مجموعه وظایف و تعهداتی است که شرکت باید در جهت حفظ مراقبت و کمک به جامعه ای که در آن فعالیت می کند، انجام دهد.
مسئولیت اجتماعی شرکت ها

مسئولیت اجتماعی در شرکت ها مجموعه فعالیت هایی است که پیش برنده سود و منفعت اجتماعی بوده و فراتر از منافع سازمان است و آن چیزی است که قانون تعریف می کند.
در یک تعریف CSR اینگونه بیان می شود که سازمان ها در مقابل جامعه ای که در آن فعالیت می کنند خواه محل جغرافیایی آن ها باشد و خواه فضای فروش محصولات و یا خدمات؛ مسئول هستند، چرا که شرکت ها، برندها و سازمان ها از منابع انسانی، طبیعی و اقتصادی آنان استفاده می کنند و گاهی این استفاده می تواند باعث زیان برای آیندگان باشد که نمونه آن افزایش گاز گلخانه ای، تولید مواد پلاستیکی و یا انواع زباله ها است.
برندها برای تولید اعتبار، ثروت و کسب اعتماد نزد مردم باید صد درصد مسئولیت تمام کارهای خود که جنبه اجتماعی دارند را به عهده بگیرند و تلاش کنند علاوه بر تامین رضایت مشتریان دنیا را بهتر از آنچه تحویل گرفته اند به آیندگان تحویل بدهند.

کارآفرینی اجتماعی مدلی تعالی برای زندگی امروز

کارآفرینان اجتماعی افرادی هستند که معمولا صاحب سرمایه و دارای اعتبار شخصی، پرسنل و برندینگ که مشکلات اجتماعی را تشخیص داده و با همکاری یکدیگر و تامین و تکمیل منابع مالی از طریق افراد عادی و یا صاحبان سرمایه موقعیتی را برای بهبود وضعیت خاص رقم می زنند.
این تغییر می تواند کمک و تامین منابع مالی برای زلزله، بیماری واگیردار، زنان بی سرپرست  و یا حتی برای کمک به تاسیس مدرسه برای دانش آموزان و دانشجویان و در نهایت برنامه ریزی ایجاد شغل برای فرزندان این مرز و بوم باشد.

مسئولیت اجتماعی برند
زمانی که شما به عنوان مشتری تلاش های یک برند را برای ایجاد تاثیرات مثبت، اخلاقی، رفتاری، حمایتی و یا حتی زیست محیطی می بینید قطعا اعتماد و اطمینان بیشتری را نسبت به فعالیت های برند حاصل می کنید و نتایج حاصل از این فعالیت ها به طور مستقیم بر میزان فروش محصول و خدمات در نهایت نرخ بازگشت سرمایه موثر خواهد بود‌.
با شیب بسیار مثبت ۶ سال گذشته تا کنون در خصوص اهمیت و اختصاص بودجه های اختصاصی برای مسئولیت اجتماعی امید آن می رود تا در سال های آینده نیز این روند حرکت مثبت خود را حفظ و یا افزایش داشته و در سال های آینده بودجه های مناسب تری به مسئولیت اجتماعی شرکت ها، نهادها و سازمان‌ها اختصاص یابد.

حسن فروزان فرد، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران/ عضو هیات مدیره انجمن مدیریت کیفیت ایران

نقش مدیریت کیفیت در یاری رسانی به مفهوم حاکمیت شرکتی یا حکمرانی سازمانی موضوع مورد بحث این جلسه است. براساس تصمیم جدید سازمان ملی استاندارد واژه حکمرانی سازمانی جایگزین حاکمیت شرکتی شده و امیدواریم این استاندارد به دستگاه های دولتی کمک کند.
در حکمرانی سازمانی آن چه که مورد توجه است مجموعه ای از فرایندها و رفتارها است که ضمن توجه به ذینفعان، هدف غایی سازمان را سازماندهی می کند و بر سه اصل اساسی مفهوم شفافیت، مفهوم مشارکت و مفهوم پاسخگویی تاکید ویژه ای دارد.
شفافیت زمینه مشارکت و مشارکت نیز زمینه مسئولیت پذیری را فراهم می کند. بنابراین مسئولیت اجتماعی حاصل حکمرانی سازمانی مطلوب است نه پرداخت هزینه و یکسری فعالیت تبلیغاتی؛  البته که بخشی از رفتارهای خیریه نیز شامل مسئولیت اجتماعی می شود اما آن چه تحت عنوان این موضوع از سوی اجرا کنندگان حرفه ای آن عنوان می شود و از آن برای توسعه کسب و کار خود بهره می گیرند در قالب سازوکاری در طول زمان ماهیت شرکت را به سمت و سویی می برد که می تواند در راستای اهداف غایی اداره شرکت، ادعای مسئولیت اجتماعی کند.
مسیر مسئولیت اجتماعی از مسیر کلیدواژه هایی همچون شفافیت، مشارکت و مسئولیت پذیری و پاسخگویی می گذرد دایره ای است که دور هدف نهایی و مقصود غایی شکل می گیرد و دنیای بعدی و بزرگتر، مسئولیت پذیری اجتماعی را برای شرکت ها به همراه دارد و عملکرد درست همه این موارد منجر به حکمرانی سازمانی خوبی خواهد شد و خروجی های مورد نظر را در فرایند مسیر غایی سازمان حرکت می می دهد.
اما در این میان این پرسش مطرح می شود که نظام مدیریت کیفی در کجای کار قرار می گیرد؟ این نظام در جایی است که پاسخگویی به رسمیت شناخته می شود. یعنی اگر قرار است در جایی پاسخگویی به معنای واقعی کلمه وجود داشته باشد بدون داشتن یک نظام جاری و ساری در حوزه کیفیت حداقل در عرصه رضایت و کیفیت ذینفعان به ویژه رضایت مشتری توان پاسخگویی وجود ندارد. هدف گیری توسعه نظام های کیفی، توانمند سازی سازمان برای گفت و گوی مسئولانه با مخاطبان اصلی خود یعنی مشتریان بر روی تفاهم ها و توافقاتی است که برروی کیفیت با آن ها انجام شده است. بنابراین استاندارد در شرکت هایی مورد استفاده قرار می گیرد که توانایی خود را در زمینه براورده سازی الزامات تسریعی و تنبیهی مشتری به نمایش بگذارند این موضوع جزو قسمت های اولیه استاندارد است و سازمانی که این قابلیت را در خود توسعه نداده باشد چگونه می تواند ادعا کند مفاهیمی چون شفافیت، مشارکت و پاسخگویی را اجرایی خواهد کرد؟ اگر سازمانی نتواند مفهوم کیفیت را در تعاملات خود سازماندهی کند ادعای حکمرانی سازمانی بی معنا است و ادعای مسئولیت پذیری اجتماعی شوخی گزنده ای خواهد بود نه در واژه مسئولیت اجتماعی بلکه در واژه هایی شبیه به این موضوع.
مسئولیت پذیری اجتماعی میوه درخت حکمرانی سازمانی است و با این دیدگاه توجه به کیفیت و نگاه سیستماتیک به موضوع اهمیت خاصی پیدا می کند. اگر خواستار حرکت سازمان به سمت حکمرانی مطلوب هستیم لازمه آن سیستم های مدیریت کیفیت است این سیستم امری نیست که قدیمی و صحبت در مورد آن متوقف شود بلکه همه صحبت و نگرانی روی اینست؛ شرکتی که حداقل سیستم های مدیریت کیفیت را پاس نکرده چگونه به خود اجازه می دهد که در مورد تعالی سازمانی صحبت کند.

بنابراین اگر سیستم مدیریت کیفیت به درستی و به اندازه قابل قبول و با اثربخشی بیشتر از ۷۰ درصد دز سازمان پیاده سازی و رشد نکند امری به عنوان حکمرانی مطلوب در سازمان شکل نمی گیرد، زیرا در حکمرانی سازمانی متمرکز بر ذینفعان باید زمینه ای شفاف فراهم  شود تا برند مسئولیت های خود در عرصه تولید ، ارائه و پاسخگویی را در مقابل عدم انطباق به رسمیت بشناسد و وقتی این سازوکار به رسمیت شناخته نمی شود این دو واژه ادعایی بیش نیست‌.
هم اکنون از محصولات زیادی در سطح دارایی های با عمر کوتاه و متوسط استفاده می کنیم که همه آن ها مدعی استفاده از سیستم های مدیریت کیفیت هستند امل وقتی با آن ها گفت و گو می شود نشانی از تعامل شفاف  جلب مشارکت ،  مسئولیت پذیری و در نهایت پاسخگویی دیده نمی شود و سازمان به راحتی از مسئولیت پذیری عبور می کند چه برسد به پاسخگویی در سطوح بالاتر ؟!
موضوع پایداری در کسب و کار و مسئولیت اجتماعی و مسایلی همچون حکمرانی سازمانی این روزها به عنوان موضوعاتی جدید در حال مطرح است که با تکیه بر از این واژه ها یادآور می شوم اکه اگر به این موضوعات به شکل شایسته ای بازنگری نده و به آن پرداخته نشود، بدون شک زمینه دستیابی به واژگان جدید و موضوعات جذاب را نخواهیم داشت و ادعا در  این زمینه ها تنها یک ادعای پوشالی است.
امروز با سرعت بیشتری با موضوعات روز دنیا آشنا می شویم اما جنس این آشنایی اغلب از جنس گرته برداری است و به اندازه کافی مفهومی نیست زیرا  شرکت های مناسب و شایسته ای در سطح بین المللی و منطقه ای نداریم تا در تعاملات اقتصادی واقعی، خود به این واژه ها و ویژگی ها دست پیدا کنند بنابراین در قالب مقالات، مجلات و اطلاعاتی که در ساحت اینترنت وجود دارد با این موضوعات آشنا می شویم هرچند که ممکن است نمونه های اندکی در سطح کشور وجود داشته باشد که پیاده کننده و پیش برنده واقعی این مفاهیم باشد که با نگاه کردن به آن ها بتوانیم یادگیری در سطوح مختلف حاصل کنیم اما مکانیزم ها این ویژگی را فراهم نکرده که در تعاملات بین المللی قرار بگیریم که با واقعیت و یا نمونه های واقعی این مفاهیم به درستی آشنا شویم ضمن آن که شواهد عملیاتی قابل لمس در اختیار نداریم و این باعث شده تا از مفهوم توسعه فاصله بگیریم.
در ادبیات گفت و گوی ما مفهوم توسعه وجود ندارد حتی درخواست ها و نیازهای ما از جنس توسعه نیست و در بسیاری از موارد تنها برای حفظ وضع موجود و حتی برای سقوط و نزول کمتر است و این فضا با این مفاهیم بلند، همخوانی ندارد. مفهوم بلند مسئولیت اجتماعی در یک فضای توسعه ای که شرکت ها توانمندی های حکمرانی سازمانی را پیدا می کنند خودنمایی می کند تا بتواند در قالب حرکت به سمت هدف غایی سازمان به صورت متمرکز، دسناوردهای مطلوب برای ذینفعان متعدد به همراه داشته باشد که این روند متفاوت است از این که در یک مکانیزم رانتی و به استناد دسترسی به یک سری منابع ارزان قیمت و مکانیزم های سودآور غیررسمی، منابعی به دست بیاید و برای یافتن شریک و حفظ مکانیزم های غیرحرفه ای درآمدساز، درآمدهایی هزینه شود.

مفهومی که به عنوان مفهوم بلند مسئولیت اجتماعی زمینه پایداری سازمان را در بلند مدت فراهم می کند حاصل رفتار مسئولانه کسب و کارها است یعنی نمی توان زمانی که هنوز نظام کیفیت قابل قبولی برای پاسخگویی به ذینفع اصلی نداشته باشیم از پاسخگویی و مسئولیت پذیری در اجتماع سخن بگوییم.
منبع حاصل این سود برقراری ارتباط بلندمدت با ذینفعان اصلی در قالب مشتریان و کارکنان نیست و  این سود حاصل رضایت مندی مشتریان نخواهد بود بلکه این سود حاصل نظام قیمت گذاری دستوری و نظام دستوری در قیمت گذاری ورودی ها و یا خروجی ها و یا شکل گیری بورس های کالا و مواردی از این دست است. این اعداد بزرگ حتی اگر در جای خوبی هم هزینه شود نمی توان نام آن را مسئولیت پذیری شرکتی گذاشت زیرا همه نگرانی اینست که به جای مستحکم کردن پله های اول و اعتمادسازی برای موفقیت، به پله های اخر توجه کنیم و در این میان فاصله ها را پر نکنیم. این نگرانی در انجمن ملی کیفیت وجود دارد که همچنان بر اساس واقعیت ها و فیدبک ها توجه لازم برای سازمان ها نسبت به این موضوع ایجاد نشود و شرایط اقتصادی، محیطی و المان های اقتصاد کلان نیز ما را به این سمت راهنمایی نکند. گاهی حتی افراد با این موضوع آشنا می شوند و ترجیح می دهند که در این زمینه حرکت کنند اما از منظر اقتصاد کلان کمکی به آن ها نمی شود. این در شرایطی است که مجموعه سیستم های مدیریت نیز در یک سازمان مورد توجه قرار نمی گیرد اما به دنبال اجرای مسئولیت اجتماعی در شرکت ها هستیم در  حالی که باید به عنوان یک فرد مسئول کارنامه شفاف و قابل بررسی باشیم تا در کنار توجه به این موارد مسئولیت اجتماعی را پذیرفته و آن را اجرایی کنیم در این شرایط بیش از ۷۵ درصد اثربخشی را شاهد خواهیم بود.

تایماز سید مصطفایی، دبیرکل جایزه مسئولیت اجتماعی و پایداری

در ابتدا این پرسش را مطرح می کنم که مسئولیت اجتماعی شرکتی و نوآوری اجتماعی چیست؟
و نخستین سوالی که مطرح می شود اینست که رویکرد شما در قبال مسئولیت اجتماعی شرکتی چیست و آن را چه می دانید؟

امروز ارایه یک گزارش از عملکرد در زمینه مسئولیت اجتماعی کافی نیست و رقیبان، امروز به راحتی توان کنار زدن را دارند.
امروز اعلام می کنم اگر شما به مسئولیت های اجتماعی خود عمل نکنید، رقبا به راحتی شما و  ذینفعان ثانویه شما را مدیریت می کنند. امروز دیگر نمی توان اقدامی را در خفا انجام داد این در حالیست که استاندارد نیز بر افشاگری تاکید دارد بنابراین ذینفع محوری در اقدامات مسئولیت اجتماعی مورد توجه قرار می گیرد تا ذینفعان براساس ماتریس اهمیت تقسیم بندی شوند.
استاندارد تاکید دارد اگر به دنبال اثربخشی سازمان هستید فعالیت باید بر اساس ماتریس اهمیت انجام شده و  دلایل فعالیت و کار بر روی کدامین ذینفعان مورد تاکید قرار گیرد.

مسئولیت اجتماعی شرکتی به معنای اینست که چگونه می توان از طریق کسب و کار مسئولانه نسبت به ایجاد ثروت اقدام کرد و چگونه با استفاده از دانش ، پتانسیل و دارایی خود یک معضل اجتماعی و یا زیست محیطی را حل کرد و یا به مطالبات اجتماعی و زیست محیطی پاسخ داد .
وقتی به CSR توجه می شود نخستین اقدام کنار گذاشتن کار استراتژی و افزایش آگاهی است و تا زمانی که فرد آموزش نبیند و این تعهد در شخص ایجاد نشود، هیچ استراتژی پیاده سازی نخواهد شد.

اگر یک مثلث را در نظر بگیرید طبقه نخست به اقدامات خیرخواهانه و طبقه دوم به اقدامات مسئولیت اجتماعی و در نهایت قله به خلق ارزش تعلق می گیرد که هم برای خود و هم برای ذینفع و هم برای پروژه زیست محیطی ایجاد ارزش می کند.

مسئولیت اجتماعی اعتماد ایجاد کرده و اعتماد اعتبار می اورد و این اعتبار باعث وفاداری می شود و یکی از کارهایی که می تواند به افزایش اعتبار کمک کند، مسئولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی است.
مدیریت ریسک ذینفعان
ریسک هایی که به واسطه عدم همکاری و یا ایجاد مانع از هدف ذینفع در راه  کسب و کار وجود دارد
به راحتی توسط مسئولیت اجتماعی مدیریت می شود بنابراین این امر به طرز چشمگیری در ریسک های شرکت ها اثرگذار است در این شرایط نسبت به ارتقای آگاهی اقدام می شود و اعتبار آن ها افزایش می یابد که نشان می دهد پروژه ها و کمپین های مسئولیت اجتماعی بلندمدت است.
در نظام نامه مسئولیت اجتماعی کمیته انتصابات و برگزاری مزایده و مناقصات باید مسئولانه باشد زیرا در این شرایط تنها به دنبال قیمت پایین نیست بلکه مواردی همچون استفاده از نیروی کار در فرایند تولید، توجه به عدم آلودگی محیط زیست و مواردی از این دست مورد توجه قرار می گیرد.
وقتی یک NGO وقتی به دنبال مطالبه گری زیست محیطی اجتماعی است باید در ابتدا کدهای اخلاقی از سوی او رعایت شود و حاکمیت شرکتی به درستی صورت گیرد و نظام نامه مسئولانه در اختیار باشد .
آموزش نیروی انسانی و تشریح مسئولیت اجتماعی برای همه لایه ها، داشتن تجارت عادلانه ، ایجاد تعادل بین کار و زندگ، تبعیض جنسیتی و قومیتی، احصای کار شایسته، جانشین پروری، وضعیت HSEدر واحد کاری و مواردی از این دست در ردیف
استراتژی های کسب و کار قرار می گیرد بنابراین در بالاترین سطح باید استراتژی های CSR با استراتژی مسئولیت شرکتی گره خورده شود.
وقی منافع جامعه و یا آن چه برای جامعه مطلوب است با ظرفیت سازی در جامعه هم راستا می شود نوآوری اجتماعی محقق می شود . این که چگونه با استفاده از تکنولوژی و ظرفیت ها بتوان یک معظل اجتماعی و زیست محیطی را حل کرد خروجی نوآوری اجتماعی کارایی و سرعت بیشتری در بهبود کیفیت زندگی ایجاد می کند مسئولیت اجتماعی شرکتی نیازمند ظرفیت است که این امر جز با آموزش محقق نخواهد شد.

مسئولیت اجتماعی در برند
برند مجموعه ای از ارتباطات حسی و عملکردی است. برند تجربه ای است که در قلب و ذهن جای می گیرد و آن چیزی است که دیگران می بینند نه آن چه که خودمان تعریف می کنیم.
در بخش اعتبار برند نیز از طریق ادراک خریداران معروفیت، خوبی، بدی معتبر بودن و درستکاری کدهای اخلاقی تعریف می شود.
یک برند اخلاقی اعتبار شرکت و مجموعه را افزایش می دهد و اعتبار موجب تقویت برند و در نهایت وفاداری می شود.
الگوهای برتر در بخش مسئولیت اجتماعی در ابتدا نسبت به برندسازی اقدام می کنند و از خود اعتبار به جا می گذارند و برندهای برتر نیز برای خود اهداف قابل اندازه گیری و قابل تحقق تعریف می کنند چرا که مسئولیت اجتماعی شرکتی همانند خط کش عمل می کند و جایگاه فعلی ، هدف و جایگاه بعدی را اندازه گیری می کند.

حفظ ارزش های بنیادی
برجسته ترین مساله اخلاق استراتژی محصول و برند، پیشنهاد فریب کارانه است بنابراین اعلام خرابی محصول و بیمه کردن از ضرورت ها است.
با نظرسنجی انجام شده اولین انتخاب شرکت های هلدینگی سلامتی و  حاکمیت شرکتی است.
امروز مسئولیت اجتماعی شرکتی دیگر یک انتخاب نیست بلکه یک ضرورت است ضرورتی برای بقا و پایداری است.
مسئولیت اجتماعی شرکتی یعنی چگونه از طریق کسب و کار مسئولانه نسبت به ایجاد ثروت اقدام کرده و به کسب و کار خود رونق ببخشیم.