تغییر رویکردهای مدیریت کیفیت در انقلاب چهارم صنعتی

در یک دهه اخیر مدیریت کیفیت دچار تحولات بنیادی شده و با عبور از مدیریت کیفیت محصول و فرایند به حوزه های کیفیت سازمان وارد شده و مفاهیم جدیدی نظیر هویت، اخلاق، مسئولیت اجتماعی سازمان را مطرح کرده است. ظهور انقلاب صنعتی چهارم با مفاهیمی مانند هوش مصنوعی ، یادگیری ماشین و اینترنت اشیاء ،کلان داده و … باعث شده مدیریت کیفیت بیش از پیش بر استفاده از فناوری های نوین تمرکز یافته و در یک رویکرد راهبردی، کارایی عملکرد سازمان را به موازات اثربخشی هدف گذاری و انقلابی تحت عنوانINDUSTRY 4.0 را مطرح کرده است. بسیاری از مدیران و صاحبان صنایع، در ایران و جهان با این مفاهیم و تاثیر آن ها بر عملکرد سازمان خود آشنایی کافی ندارند و همچنان درگیر مسائلی چون استقرار سیستم های قدیمی ، محاسبات دستی شاخص ها ، عدم هماهنگی بین کارکنان، فرایند های کنترلی دست و پاگیر، غیر موثر و روابط نا هماهنگ با تامین کنندگان و بسیاری از مشکلات دیگر دست و پنجه نرم می کنند. انجمن مدیریت کیفیت ایران موضوع تحولات کیفیت در انقلاب صنعتی چهارم را با برگزاری میزگردی با حضور مهندس فرزین انتصاریان، رییس انجمن مدیریت کیفیت ایران، دکترمحمود شهرخی، عضو هیات علمی گروه مهندسی صنایع دانشگاه کردستان، مهندس فرزین فردیس، رییس کمیسیون اقتصاد، نوآوری و تحول دیجیتال اتاق بازرگانی تهران، دکترحسن فروزان فرد، رییس کمیسیون حمایت قضایی و مبارزه با فساد اتاق بازرگانی تهران،دکتر علیرضا مفیدی، مدیر پژوهش سازمان ایمنی فنی BC کانادا، دکترپژمان صالحی، عضو هیات مدیره انجمن مهندسی حمل و نقل ریلی ، دکترفرشید شکرخدایی رییس کمیسیون توسعه پایدار ،محیط زیست و آب اتاق بازرگانی ایران ،دکتر مهدی قطعی، رییس مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاه صنعتی امیرکبیر بررسی کرد. آن چه در ادامه می خوانید مشروح این میزگرد است.

مهندس فرزین انتصاریان؛ رییس انجمن مدیریت کیفیت ایران:

همانگونه که از اسم انقلاب صنعتی چهارم مشخص است، این انقلاب ادامه سه انقلاب قبلی است اما به غیر از این سه انقلاب صنعتی، تحولات دیگری در دنیا  وجود داشته و این موارد به عنوان اعصار مختلف مطرح شده اند به طوری که راه اندازی یک تکنولوژی، منجر به ایجاد یک عصر جدید شده است. زمانی که انسان استفاده از سنگ را وارد زندگی خود کرد باعث شد تا تحولی در زندگی بشر ایجاد شود سپس بشر امکانات معدنی مانند استخراج از معدن و مفرغ را وارد زندگی کرد که وارد عصر مفرغ شدیم و دنیا را با تغییر اساسی روبرو کرد. همچنین با ورود آهن به زندگی بشر، شاهد ایجاد عصر آهن بودیم که برخی از این دوره ها چندین هزار سال طول کشیده است اما در دوران عصر حجر، شاهد پایداری این دوره برای سال های متمادی و عدم تغییر فناوری بوده ایم تا این که با ورود یک فناوری، ماهیت جامعه تغییر کرد. بنابراین هرچه این مراحل جدیدتر می شود زمان عمر تحولات کمتر و مدیریت تولید وارد چرخه زندگی مردم می شود همانگونه که فناوری ماشین بخار، منجر به ایجاد تحولات عظیمی شد.

اگر دوره انقلاب صنعتی سوم را شروع دوره ورود فناوری، کامپیوتر و الکترونیک بدانیم تحولات گسترده ای در این مدت رخ داده اما این تحولات در50 سال اخیر جاری بوده به طوری که ورود فناوری های جدید منجر به ایجاد عصر جدیدی خواهد شد که صحیح و یا غلط، تحت عنوان انقلاب صنعتی شناخته می شود اما هیچ شکی وجود ندارد که این موضوع محدود به صنعت نیست بلکه زندگی افراد را در سطح خانواده و جامعه به طور کلی تحت تاثیر قرار خواهد داد که هم اکنون نیز شاهد تغییراتی در این زمینه هستیم و یکی از این موارد، تغییرات ایجاد شده در نظام های مدیریتی است که کمتر به آن پرداخته شده است.

دکترفرشید شکرخدایی ؛رییس کمیسیون توسعه پایدار ،محیط زیست و آب اتاق بازرگانی ایران

انقلاب های صنعتی با هدف راحتی بیشتر، اوقات فراغت و تفریح بیشتر انسان ایجاد شد و به نظر می رسد وجود انقلاب صنعتی چهارم دایره رفاه بشر را به دنبال دارد اما به پایداری آن گره خورده است. جدا از این موضوع بشر از 30 سال گذشته در حال پیشبرد موضوع توسعه پایدار بوده که نحوه فکری متفاوتی بوده و چالش بزرگی برای نسل بشر به شمار می رود. اما به طور قطع تفاوت انقلاب صنعتی چهارم در ماهیت است. همه انقلاب ها قسمتی از کار بشر را انجام می دهند به طوری که جای دست، نیروی بخار آمد و در انقلاب صنعتی سوم، کامپیوتر برای آسان کردن امور اختراع شد ،اما انقلاب صنعتی چهارم ادعای بزرگی دارد و اعلام می کند که جای بشر را خواهد گرفت بنابراین حذف بشر از تصویرسازی و تصمیم گیری و در نهایت حذف بیشتر کارهایی که انسان می کند، هدف انقلاب صنعتی چهارم است. در حال حاضر هوش مصنوعی در حال تدوین کتاب، نوشتن موسیقی، تولید فیلم و نوشتن سناریو است و هوش مصنوعی گوگل به درک و احساس هم رسیده است.

انقلاب صنعتی چهارم به دنبال حذف بشر از نظام مدیریتی است در حال حاضر تنها کاری که می توان ادعا کرد ماشین توان انجام آن را ندارد، آفرینش است که به نظر می رسد هوش مصنوعی هم این کار را انجام خواهد داد و این آخرین پرده خودخواهی بشر مبنی بر تکرارپذیر نبودن است. هم اکنون در کشورهای در حال توسعه و عقب مانده، انقلاب صنعتی چهارم دست کم گرفته شده و این فاصله ایجاد شده به واسطه انقلاب صنعتی چهارم بین جهان اول و باقی، دنیا را به دو قطب ارباب و رعیت تبدیل می کند و رعیت هیچ زمانی تبدیل به ارباب نخواهد شد.

از حدود 18 سال پیش موضوعی با عنوان سازمان بدون مرز شکل گرفت که از شبکه های اجتماعی آغاز شد که نمونه آن شبکه های اجتماعی است به نظر می رسد با اشتراک گذاشتن پستی در اینستاگرام لذتی که شبکه برای او ایجاد می کند آن فرد را تبدیل به کارگر این شبکه اجتماعی می کند و در قبال این لذت، او نسبت به تولید محتوا اقدام می کند و نقطه مرزی که بشردر آن اعمال قدرت می کند در حال از بین رفتن است. بنابراین اینستاگرام با مدیریت 700 میلیون کاربر به جای پرداخت وجهی به آن ها لذت ارتباط می دهد. در این سبک غالب QC یا امری به نام کنترل کیفیت آماری از طریق ماشین انجام خواهد شد بنابراین از این پس نیز مدیریت توسط بشر انجام نخواهد شد.

دکتر پژمان صالحی،عضو هیات مدیره انجمن مهندسی حمل و نقل ریلی ایران

در حال حاصر صنعت بسیار مهمی در کشور به نام صنعت حمل و نقل ریلی وجود دارد و این صنعت باعث شده تا امروز وقتی به آفریقای جنوبی نگاه می کنیم، این کشور را در ردیف کشورهای جهان اول ببینیم که از تغییر جایگاه آن حکایت دارد. آلمان امروز نیز حمل و نقل خود را به اقتصاد پویا در اروپا تبدیل کرده و اگر امروز آمریکا به عنوان اقتصاد نخست دنیا شناخته می شود به دلیل حمل و نقل سریع تخت اختیار او است. دنیای امروز به سمت سرعت بخشیدن به ارتباطات است تا جریان میان افراد و کالاهای مختلف را در میان ایالت ها و شهرهای مختلف تسریع کند بنابراین هایپرلوپ (Hyper loop) یکی از مصادیق بارز انقلاب صنعتی چهارم به شمار می رود زیرا در دنیا به این نقطه رسیده اند که هواپیما در کنار آلایندگی زیاد، حجم مسافر محدودی دارد اما قطار چندین برابر این میزان امکان جابجایی مسافر خواهد داشت ضمن آن که نسل های جدید قطارهای امروزی در حال افزایش سرعت هستند تا جایی که توان مسابقه با هواپیما را خواهند داشت. دپارتمان حمل و نقل اتحادیه اروپا اعلام کرده که به دنبال جابجایی حمل و نقل ریلی به جای حمل و نقل هوایی به دلیل سرعت، راحتی مسافر، هزینه و مباحث مرتبط با آلایندگی محیط زیست است. در حال حاضر قطار برقی آلایندگی محیط زیستی چندانی ندارد و قطارهای جدید این آلودگی را متوقف کرده اند صنعت حمل و نقل ریلی امروز در کشور مغفول باقی مانده درحالی که هم اکنون وقت برای شهروندان با ارزش بوده و این امر تمایل به استفاده از مترو را افزایش داده است.

اما در عین حال مساله ای تحت عنوان سوانح ریلی مطرح می شود که در کنار این امر موضوع نگهداری و تعمیرات نیز مطرح است و پیش بینی میشود تا چند سال آینده مشکلات عدیده ای در این زمینه وجود داشته باشد زیرا هم اکنون جای خالی طرح جامع نگهداری و تعمیرات به طور کامل احساس می شود.

از سوی دیگر به دلیل در اختیار نبودن امکانات، امکان دیدن مسیر و موانع موجود وجود ندارد بنابراین شاهد بروز حوادثی هستیم و تنها عاملی که برای فرار از سوانح به ذهن ما می رسد عنوان کردن آن به نام خطای انسانی است در حالی که علاوه بر هزینه های جسمی و کشته شدن تعدادی از هموطنان، هزینه های زیادی به کشور تحمیل شده و ضمن خواب قطار تصادفی، شاهد خوابیدن آن خط برای تعمیر دوباره خواهیم بود در حالی که می توان با در اختیار داشتن مانیتورینگ و کنترل هوشمند ترافیک، مانع از بروز چنین حوادثی شد.

هم اکنون حرکت به سمت فناوری با کمبود بودجه مواجه است و دولت نیز هزینه ای در این بخش انجام نمی دهد و بخش خصوصی نیز مشارکتی در این زمینه ندارد بنابراین اگر انقلاب صنعتی چهارم بتواند به طراحی سیستم هوشمند کمک کند تا تا مانع از این اتفاقات شود و یا در صورت بروز حوادث نسبت به توقف به موقع قطار اقدام کند، مانع از بروز سوانح زیادی خواهد شد که سیستم نگهداری و تعمیرات این موارد را پوشش می دهد.

هم اکنون در برخی از کشورهای پیشرفته عامل انسانی در ایستگاه وجود ندارد بنابراین اگر این انقلاب بتواند سیستمی را معرفی کند تا عامل انسانی از بخش های خطرناک حذف و از ربات در این بخش ها استفاده شود، می تواند راهگشا باشد. در حال حاضر برخلاف ادعاهای مطرح شده پدافند سایبری در کشور وجود ندارد و در صورت هک کنترل ترافیک، ایجاد اختلال در مسیر که منجر به تصادف شود به راحتی امکانپذیر است. در کنار این موضوع، انقلاب چهارم صنعتی می تواند در حریق های احتمالی سنگین که هیچ راهی برای مهار آن وجود ندارد، موثر باشد. در حال حاضر به دلیل تحریم ها شاهد خواب بسیاری از قطارها هستیم که حتی با کمک شرکت های دانش بنیان داخلی نمی توان نسبت به بهبود آن ها اقدام کرد. در حال حاضر دنیا در قسمت حمل و نقل خود به سمت استفاده از IOT رفته و استفاده موثری از آن می کند اما در ایران استفاده از این سیستم ها امکان پذیر نیست .

دکترمحمود شهرخی، عضو هیات علمی گروه مهندسی صنایع دانشگاه کردستان

اظهارات دکتر شکرخدایی از حذف انسان در انقلاب صنعتی چهارم حکایت دارد اما اظهارات دکتر صالحی انقلاب صنعتی چهارم را به نفع بشر و مدیریت بهتر امور می داند. به نظر می رسد به جای حذف انسان رویکرد موثرتری جایگزین می شود که روی هم رفته مطلوب تر است. به نظر می رسد سیستم های مورد استفاده در انقلاب صنعتی چهارم عمدتا سیستم های سایبرفیزیکی باشند این در حالیست که پیش از این، صحبت درباره سیستم ها تنها سیستم های مکانیکی و ابزار دقیق بود اما اکنون سیستم انتقال اطلاعات بین سیستم های مختلف ، اجزا و نحوه مدیریت آن ها در نظر گرفته می شود و اینترنت اشیا و شبکه هوشمند اطلاعات بی سیم و حس گرهای هوشمند نیز خود را در تولید صنعتی هم در مدیریت انرژی نشان می دهد.

پردازش ابری، پردازش شناختی، هوش مصنوعی، رباتیک، سنسورهای پراکنده اینترنت نسل پنجم تا 10 گیگابیت بر ثانیه سرعت، چاپگرهای سه بعدی خودروهای خودران و بیگ دیتاها، تکنیک های انقلاب صنعتی چهارم خواهد بود که چالش هایی همچون بحث اقتصادی و هزینه های بالا از چالش های آن ها است. مدل های کسب و کار جدید و بررسی منافع ناملموس از بعد اقتصادی نیز از دیگر چالش های موجود در این زمینه خواهد بود ضمن آن که از بعد اجتماعی نیز مواردی همچون حریم شخصی، رفع حس عدم اعتماد به دلیل زیر نظر گرفته شدن، مسایل سیاسی و گواهی هایی که هنوز به تدوین نرسیده و چهارچوب مشخصی ندارند نیز از دیگر موارد قابل بحث در انقلاب صنعتی چهارم است.

ابهامات حقوقی و امنیت داده ها از دیگر موارد مطرح شده در این انقلاب است این در حالیست که تمایز انقلاب صنعتی چهارم با سوم در بعد سرعت بوده چرا که همه امور از سرعت بالایی برخوردار خواهند بود. تغییر حوزه تعریف سیستم ها نظیر خانواده، اجتماع، صنعت کشاورزی و … به دلیل رشد سریع و افزایش سرعت فراگیری فناوری و نیاز به رویکردهای جدید حکمرانی و سیاست های مرتبط به فناوری نیز از دیگر الزامات این انقلاب است.

در حال حاضر بررسی آمار نشان می دهد که 35 درصد تکنولوژی ها در زمینه تصمیم گیری و برنامه ریزی و در سه حوزه بهینه سازی حمل ریلی و انرژی 52 درصد است. تاکید می شود فناوری نسل چهارم در این بخش بر نقص صفر متمرکز بوده و پس از ساخت به مرحله بهره برداری می رسیم که این بخش شامل نظارت بر خط آهن است. توجه به این نکته ضروری است که مشاور راننده قسمتی از فناوری نسل چهارم بوده و سپس به پایش قطار خواهیم رسید که به پایش عملکرد قطار و کشف نقص منجر می شود در این میان 13 درصد تکنولوژی در زمینه ارتباطات و ایمنی بوده به طوری که پژوهش هایی که در بازه 6 ساله انجام شده همواره مربوط به بحث ایمنی بود که شامل کنترل قطارهای سریع السیر و زیرزمینی و حفاظت از سیستم های امنیتی از سوی خرابکاران می شود.

رویکرد جدید در قبال سازمان های تجهیز محور تحت عنوان مدیریت دارایی های فیزیکی شناخته می شود. این عوامل در مجموع به گردآوری داده ها، جمع بندی آن ها و تصمیم گیری در خصوص عملکرد آن ها مربوط می شود بنابراین نه تنها تجهیزات بلکه رویکردهای صنعتی نظیر رویکردهای نگهداری و تعمیرات در حال تحول هستند و نیاز داریم تا سازمان و ارگانی نسبت به تعریف این چهارچوب اقدام کند.

مهندس فرزین فردیس، رییس کمیسیون اقتصاد، نوآوری و تحول دیجیتال اتاق بازرگانی تهران

بنده صحبت های خود را با مثالی درباره یک محصول کشاورزی که در کشور وجود دارد آغاز می کنم و سپس به جنبه مدیریتی موضوع می پردازم. هم اکنون صنعتی در حوزه کشاورزی با نام زعفران در اختیار داریم که بزرگ و استراتژیک بوده و از گذشته تاکنون نیز برای کشور ارزآوری به همراه داشته و هم اکنون تحلیل هایی درباره این محصول وجود دارد، چرا که زعفران یک کشور دیگر به نام زعفران ایرانی فروخته می شود و در نهایت ممکن است بلایی که بر سر فرش ایرانی آمد بر سر زعفران نیز بیاید. در همین حال اظهارات زیادی وجود دارد مبنی بر این که زعفران با کیفیت پایین با زعفران ایرانی مخلوط و به عنوان یک محصول به فروش می رسد. در حال حاضر سیستم کنترل کیفیت زعفران با برداشتن نمونه ای از آن چه که قرار است معامله شود صورت می گیرد و با حل این نمونه در آب دو طیف و طول موج رنگ و عطر زعفران اندازه گیری می شود و در نهایت عددی از آزمایش انجام شده به دست می آید. حال به نظر می رسد در آستانه انقلاب صنعتی چهارم باید دانش مدیریتی در کنار تحول دیجیتال و آن چه به عنوان احتیاج نسل جدید شناخته می شود به آزمایش ها افزوده شود.

در این شرایط می توان با طیف سنجی و سنجش همه موارد و وارد کردن این اطلاعات به سیستم و تبدیل آن به یک فایل نرم افزار اثرانگشت زعفران را تعریف کرد، همانگونه که در حال حاضر این اتفاق در دانشگاه شهید بهشتی رخ داده است. به طور قطع نتیجه این آزمایش برای زعفران های مختلف فرق می کند خروجی اول این طیف سنجی شناسایی سموم مازاد زعفران ها است به طوری که به دلیل گرفتن این اثرانگشت از 400 تا 2500 سم خود را نشان خواهد داد در صورتی که در آزمایش قبلی که تنها رنگ و عطر بررسی می شد این موضوع مغفول باقی می ماند. مخلوط گیاهان مختلف به زعفران، قدیمی و یا تازه بودن نیز از دیگر دستاوردهای این آزمایش است ضمن آن که اگر زعفران با آبیاری مختلف به بار نشسته باشد باز هم با این بررسی نشان داده خواهد شد. این دستاوردها وقتی متناسب با عصر جدید مدیریت صورت گیرد نشان می دهد که پیش از این فرصتی وجود داشته اما امکان استفاده درست از آن وجود نداشته و این فرصت، عدم انجام برندینگ جغرافیایی است. در سازمان مالکیت جهانی دسته بندی مختلفی از حقوق مالکیت فکری و معنوی قابل ثبت است یکی از این موارد که آینده برندینگ دنیا است برندینگ جغرافیایی است از سوی دیگر ارزیابی هایی که در دنیا انجام می شود اصالت محصول را نشان می دهد بنابراین باید دید مدیری که متناسب با عصر جدید  فکر می کند چگونه از ابزار انقلاب چهارم صنعتی استفاده می کند؟

اگر این اثر انگشت به وسیله ای برای تفکیک زعفران ایران از زعفران سایر کشورها تبدیل شود می توان محصول ایرانی را با قیمت با ارزشی به فروش رساند البته این ماجرا تنها استفاده از فناوری نیست بلکه باید کمک کند تا در عین کاهش خطای انسانی و افزایش بهره وری نحوه کسب درآمد جدید خلق و به شیوه خلق ارزش جدید فکر شود. این هدفی است که از انقلاب چهارم به دنبال آن هستیم زیرا آن چه که به مدیر ارزش افزوده می دهد صرف فناوری نیست بلکه خرد بالاتری است که متناسب با عصر جدید فرصتی را ایجاد می کند که تا پیش از این، امکان استفاده از آن نبود.

اما هم اکنون با استفاده از آن ضمن صیانت از محصول نوین و جلوگیری از تقلب می توان ارزش افزوده بیشتری خلق کرد. بنابراین در صورت تدوین اطلسی از زعفران های مناطق اثر انگشت همه مناطقی که زعفران در آن کشت می شود خلق و در عرصه جهانی ثبت خواهد شد که بر مبنای برندینگ ایجاد شده، درآمد خارق العاده ای نصیب کشور خواهد شد.

بنابراین دو جنبه فناوری و مدیریت بخردانه متناسب با عصر جدید در تحول دیجیتال و انقلاب صنعتی چهارم مهم است که به اقتصاد شکوفا کمک کرده و منجر به رخ دادن انقلاب به معنای واقعی است.

دکتر مهدی قطعی،رییس مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاه صنعتی امیرکبیر

زمانی که فناوری کوچک یا بزرگی وارد عرصه کاربرد می شود، تعاریف را تغییر می دهد. مثلا زمانی که صرفا امکانات فیزیکی مطرح باشد، حفاظت فیزیکی، برای تضمین امنیت کافی است. لیکن وقتی اتصال به شبکه های ارتباطی مطرح می شود، امنیت پایگاه داده و امنیت سایبری مهمتر از امنیت فیزیکی می شود. لذا در مواجهه با انقلاب صنعتی چهارم، نخست باید تعاریف و فرآیندهای مبتنی بر آن تعاریف را مورد بازنگری قرار داد. در مباحث تولید صنعتی و کنترل کیفیت  نیز در مواجهه با این انقلاب، باید تعاریف مورد نیاز ارائه گردد. به عبارت روشن توقع معجزه از انقلاب صنعتی در زمانی که تعاریف و فرآیندهای ما دست نخورده باشند، بیهوده است.

برای روشن شدن موضوع، بررسی مشابهت های انقلاب صنعتی چهارم با پاندمی کرونا کمک کننده است. در این پاندمی، بسیاری از امور غیرممکن در مباحث دولت الکترونیک و شهر هوشمند، ممکن و اجرایی شد. دلیل این موضوع، اعتماد از روی ناچاری به قدرت فناوری الکترونیک و هوش مصنوعی بود. بانکها، شهرداری ها، دانشگاه ها و … همه خود را با وضعیت الکترونیکی وفق دادند. دیر یا زود، صنایع و خدمات نیز در مواجهه با انقلاب صنعتی چهارم، مجبور به اعتماد به توانمندیهای مستتر در این تغییر اساسی خواهند بود و خود به دنبال فناوری های آن خواهند رفت.

البته در برخی موارد مدیران آگاه به فوائد هوش مصنوعی هستند، لیکن هزینه های این فناوری را سنگین می پندارند و لذا در استفاده از این فناوری تردید دارند. برای کمک به این مدیران باید راهکارهای کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای استفاده از این فناوری با انجام صرفه جویی، ایجاد ارزش افزوده و بازگشت سرمایه اندیشید. دانشگاه ها در این بین می توانند نقش ساده سازی صورت مساله و ارائه پاسخ های مناسب مبتنی بر پژوهشهای سطح یک را بر عهده گیرند و مشاوران امینی برای صنایع باشند. به عنوان یک نمونه، زمانی برای مقابله با قاچاق، رصد کالا چالشی اساسی بود. دانشگاه ها با ورود به مساله و توسعه زنجیره های بلوکی، امکان رصد کالا در کل زنجیره تامین را فراهم ساختند و امروزه فناوری زنجیره های بلوکی در فرآیندهای مالی، خدماتی، حمل و نقل و تجارت بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

به عنوان جمع بندی، شکی وجود ندارد که ایران در عرصه فناوری های مرتبط با انقلاب صنعتی چهارم پیشرو است. اما اعتماد مدیریت ارشد به این نوع از فناوری پایین است. برای کسب اعتماد  و رفع علائم تردید، باید با دیدگاه حاکم بر مدیریت ارشد، همراهی کرد. به عنوان یک نمونه، می توان به توسعه سیستم های تصمیم یار که قابلیت پشتیبانی از مدیریت جهت اتخاذ تصمیم های موثر و مناسب، بدون حذف نقش مدیر را دارند، اشاره نمود. در این حالت مدیران، سیستمهای هوشمند را رقیب خود احساس نکرده و سیستم را مشاوری امانتدار و کاردان برای کسب مشورت برای اتخاذ تصمیم خواهند دانست. نتیجه این رویکرد کسب اعتماد مدیریت ارشد به هوش مصنوعی، تقویت جایگاه این فناوری و بازشدن زمینه های کاربرد هوش مصنوعی در فرآیندهای مختلف از جمله در کنترل کیفیت هوشمند خواهند شد.

دکتر علیرضا مفیدی، مدیر پژوهش سازمان ایمنی فنی BC کانادا

بنده بحث را با این پرسش که انقلاب صنعتی چیست، آغاز می کنم ؟

وقتی صحبت از انقلاب صنعتی می شود این امر به معنای حذف یک عده و تغییر بسیاری از مهارت ها و جایگزین شدن مهارت های جدید خواهد بود که نکته مهمی است و مدیران ارشد باید به آن ایمان بیاورند. این که در صورت رخ دادن انقلاب صنعتی باید چه رویکردی داشته باشیم، تصمیم مدیریت است که ریسک کرده و از این موقعیت سود ببرد و یا کم کم از گردونه حذف شود. اما به طور قطع می توان انقلاب صنعتی را از زوایای مختلف افزایش بهره وری و قدرت ها و توانمندی هایی که پیش از این نداشته ایم بررسی کرد.

در هیچ بازه زمانی این تصور وجود نداشت که یک شرکت 500 میلیون مشتری داشته باشد و وضعیت مشتری ها به روز و ساعت رصد شود زیرا برای رسیدن به این وضعیت در انقلاب سوم صنعتی و یا حتی 20 سال گذشته، باید نسبت به استخدام تعداد زیادی از افراد اقدام می شد اما هم اکنون مدل های مختلف هوش مصنوعی دست به دست هم می دهند تا امور غیر ممکن را به سرانجام برسانند اما چند مشکل در این مسیر وجود دارد و نخستین پرسشی که برای مدیر ارشد ایجاد می شود اینست که چگونه این کار به سرانجام برسد. هوش مصنوعی و ابزار انقلاب صنعتی چهارم مجموعه ای از ابزار و فرایندها بوده که برخی از فرایندها نیازمند تغییر همراه با ریسک بالا با هدف تحقق موارد پیش بینی شده است.

یکی از دلایل پیشرفت آمریکا نیز همسو شدن با این تغییرات و پذیرش این ریسک در زمینه حمل و نقل ریلی بود، معضلی که هم اکنون در کشور وجود دارد و همه انتظار تغییر آن با سیستم های جدید و به روز شدن آن را دارند در صورتی که یکی از معظلات اصلی نه دیتا و مدل سازی هوش مصنوعی ، بلکه مدل اصلی فرهنگ و تغییر مدیریت و چگونگی انجام کار پس از اعتماد به هوش مصنوعی است.

مهندس انتصاریان؛رییس انجمن مدیریت کیفیت ایران

آقای دکتر قطعی به عنوان یک یوزر در حال حاضر نظام آموزشی از نظر انطباق با انقلاب ها عقب افتاده ترین مکانیزم موجود در جامعه را چگونه ارزیابی می کنید؟ نظام آموزشی از 150 سال پیش تاکنون همواره یک کلاس درس و یک معلم بود و همچنان نیز هم همانگونه است در صورتی که همه امور دستخوش تغییر شده؛ آیا تاثیر انقلاب صنعتی چهارم که پیش بینی حذف انسان را مطرح می کند منجر به حذف نظام اموزشی خواهد شد؟ نظر شما در خصوص تاثیر انقلاب صنعتی چهارم بر نظام آموزشی چیست؟

دکتر مهدی قطعی،رییس مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاه صنعتی امیرکبیر

تاثیر انقلاب صنعتی چهارم در آموزشهای دانشگاهی بسیار مهم است. با این حال حذف آموزش حضوری دانشگاه ممکن نیست. تجربه کرونا نشان داد که تمرکز صرف به آموزش مجازی از طریق فیلم یا سامانه های الکترونیکی، مشکلات روحی و روانی دانشجویان را به شدت زیاد می کند. اما آموزش کلاسیک نیز نمی تواند راه حل پایدار باشد. کوچ تعداد زیادی از محصلان مدارس از رشته ریاضی-فیزیک و خالی شدن ظرفیت رشته های مهندسی در دانشگاه ها نشان می دهد که باید آموزش دانشگاه ها را به سمت آموزش ترکیبی سوق داد که در آن جنبه های نظری و عملی به صورت همزمان پوشش داده شده و زمینه اشتغال را فراهم می سازد. مثلا، در دانشگاه امیرکبیر 14 ماه دانشجو می تواند در صنعت مشغول و گواهی صنعتی دریافت کرده و دانشگاه مبتنی بر آن گواهی، مدرک دانشگاهی صادر می کند. آموزش هوشمند و استفاده از هوش مصنوعی در کلیه رشته های دانشگاهی نیز می تواند سبب کوچ معکوس شده و توجه جوانان به سمت دانشگاه را افزونی بخشد. همچنین بهره گیری از آموزش مجازی در کنار آموزش حضوری نیز فراغ بال بیشتری ایجاد می کند تا دانشگاه بتواند روی فکرهای جدید، آموزش نوین و ارتقای کیفیت آموزشی متمرکز شود. تصمیمات دانشگاهی نیز می تواند مبتنی بر پردازش داده ها و ساخت تصمیم مبتنی بر داده پردازی باشد. لذا انقلاب صنعتی چهارم آموزش را دستخوش تغییرات بزرگی می کند و دانشگاه هایی که نمی توانند با این تغییرات همراهی و وضعیت خود را بهبود بخشند، حذف می شوند.

دکترحسن فروزان فرد، رییس کمیسیون حمایت قضایی و مبارزه با فساد اتاق بازرگانی تهران

پرسشی که با وقوع انقلاب صنعتی رخ می دهد نسبت تحولاتی است که به واسطه انقلاب صنعتی چهارم رخ داده با کیفیت و مدیریت کیفیت است. به طور قطع این انقلاب نخستین آثار خود را بر اصول مدیریت کیفیت خواهد گذاشت. تغییراتی که از انقلاب صنعتی نام برده می شود نیز دچار تغییر شده و شکل مشتری در انقلاب صنعتی چهارم تغییر خواهد کرد و لحظه به لحظه امکان پایش وجود دارد. بنابراین نسبت وضعیت به آن چه پیش از این وجود داشته، بسیار متفاوت خواهد بود. موضوع مدیریت بر فرایندها و واقعیت ها، مفهوم دسترسی به دیتا و سرعت و نحوه پردازش آن  و تحت تاثیر قرار گرفتن آن ها که مبتنی بر واقعیت است از دیگر موارد مطرح شده در انقلاب صنعتی است.

بنابراین نخستین اثر انقلاب صنعتی چهارم بر اصول کیفیت است که به نظر می رسد این اصول سر جای خود باقی خواهند ماند و باید شکل دیگری به آن ها نگریست. هم اکنون در طرح ریزی در زمینه دسترسی به دیتا، پردازش آن ها و شبیه سازی ها تحولات چشمگیری در حال وقوع است که با وقوع انقلاب صنعتی چهارم می تواند دقیق و بی نقص باشد و برخورد ویرانگرانه ای با طرح ریزی با تمام مکانیزم ها، ابزارهای توسعه ای و قابلیت هایی که تاکنون آموخته ایم داشته باشد که در عمل همه موارد گذشته بی خاصیت خواهد شد زیرا با یک ابزار شبیه سازی دقیق می توان موارد مورد نیاز را پیش برد.

متاورس و توسعه آن ابزاری است که مفهوم فعلی پلنینگ را از بین می برد و کارایی و اثربخشی فضای عمومی و اجتماعی تعداد میلیونی از مفاهیم را تغییر داده و بدون شک استفاده از فناوری و ابزارهای نوین در حوزه طرح ریزی و اجرا نیز تغییر خواهد کرد و نمونه های جذاب مانند پرینترهای سه بعدی و پایش این فرایند دچار تحول خواهد شد. با وقوع انقلاب صنعتی چهارم مفهوم کنترل کیفیت به معنای گذشته به طور کامل متوقف شده و با ابزار ، ساختار و موضوعات دیگر دچار تحولات جدی خواهد شد. بنابراین به نظر می رسد از این منظر آن چه تحت عنوان مدیریت کیفیت نامیده می شود، دچار تحولات بنیادین شده وبرخی اصول نقض و برخی از کارکردها تغییر کند.

مبارزه با فساد نیز با تحقق انقلاب جدید دچار دگرگونی خواهد شد و دیگر نیازی به شاهد و مواردی این دست نخواهد بود ضمن آن که قوانین مدنی، دادگاه ها، قضاوت ، شهود و حتی وکلا زیر سوال می روند و با موضوع جدیدی مبتنی بر واقعیت ها مواجه خواهید شد ضمن آن که موضوع تشخیص و پیگیری جرم، بانکداری الکترونیک و ابزارهای پولشویی نیز با تحقق انقلاب صنعتی چهارم دیگر معنایی نخواهد داشت بنابراین باید جنس این انقلاب را فسادسوز بدانیم.

مهندس فرزین انتصاریان:

موارد عنوان شده در این میزگرد ابهاماتی را در خصوص انقلاب صنعتی چهارم مطرح می کند که نیاز به توضیح بیشتر دارد بنابراین در مرحله نخست یک فرایند مطرح می شود که نیازمند تحلیل است در انقلاب صنعتی چهارم موارد جدیدی مطرح می شود که نیازمند فضای جدیدی با قوانین دیگر است. به طور قطع انسان فعلی با این ذهنیت در این دوران جایگاهی نخواهد داشت بنابراین پیامی که منتقل می کنیم اینست که مسیری است که در حال رخ دادن بوده و باید با چشم باز وارد این صحنه شده و مسیرهای خطرناک را شناسایی و مراقب آن باشیم.

تا حدود 7 سال پیش تغییرات ژنتیکی در گرو داشتن یک آزمایشگاه و مرکز ژنتیک بسیار پیشرفته بود اما اکنون این شرایط تغییر کرده و تغییرات ژنتیکی وارد عصر بچه های محصل شده به طوری که یک گروه محصل در حال تهیه کیت هایی هستند که در امازون با قیمت مناسب قابل خرید است که می توان با خرید آن در هر کالایی تغییرات ژنتیکی ایجاد کرد، حتی مطالب زیادی در این خصوص در توییتر وجود دارد بنابراین این تحولات آثار عجیبی دارد و در این میان ورود هوش مصنوعی می تواند سرعت این تغییرات را افزایش دهد.

دکتر فرشیدشکرخدایی:

در انقلاب صنعتی سوم به هیچ عنوان شاهد کمرنگ شدن نقش بشر نبودیم و برنامه نویسان همچنان در امور حاضر بودند اما پیش بینی می شود در انقلاب صنعتی چهارم موضوعی به نام برنامه نویسی وجود نداشته باشد زیرا هوش مصنوعی در حال نوشتن کد است. بنابراین انقلاب صنعتی چهارم زمانی رخ می دهد که پرینتر سه بعدی ساخته شود و با استخراج فرمولاسیون و ارایه مشخصات کالایی، محصول درخواستی در منزل به تولید برسد در این شرایط دیگر کشاورزی وجود نخواهد داشت همانگونه که در حال حاضر دستگاه پرینتر سه بعدی گوشت وجود دارد و سه درصد بازار گوشت دنیا در اختیار این شکل از تولید است و قسمت زیادی از محصولات مک دونالد پرینت ژنتیکی می شود.

انتظار می رود در انقلاب صنعتی چهارم با تغییر بلاکچین و بیوتکنولوژی شاهد حذف بانک مرکزی و انحصار پول باشیم این در حالیست که پیش از این این مفهوم پول برای جابجایی کالا توسط مردم به وجود آمد و قوانین مشخصی برای آن تعریف شد اما با تاسیس بانک های مرکزی پول متعلق به دولت و حتی بدون پشتوانه نسبت به چاپ آن اقدام شد. بنابراین تئوری بیت کوین و بلاکچین با هدف بازگشت قدرت به مردم به دلیل انتشار پول و رفع انحصار انتشار پول مطرح شد.

فرض انقلاب صنعتی چهارم انسان را در مقابل هوش مصنوعی خطاکار، غیرقابل اطمینان، کم هوش و غیرخلاق می داند و در صورت عدم باور این موضوع وارد انقلاب صنعتی چهارم نمی شویم بنابراین با قبول این موضوع ناگزیر به حذف فرضیه ها در مدل سازی های علوم دانشگاهی هستیم زیرا عقل بشر توان پردازش یک میلیون داده را ندارد و هرچند در انقلاب صنعتی سوم ابرکامپیوتر ساخته شد اما هنوز بر این عقیده هستیم که مدل ها باید توسط بشر ساخته شود.

اخرین سنگر بشر خلاقیت بوده و این تصور وجود دارد که کسی توان گرفتن آن را ندارد اما ساخت سمفونی غیرقابل مقایسه  توسط هوش مصنوعی محاسبات را به هم ریخت. در همین حال به نظر می رسد دو کانسپت مهندسی و پزشکی در علم بشر با انقلاب صنعتی چهارم دچار دگرگونی شود زیرا به نظر می رسد در کننار حذف رشته مهندسی ساختن دنیای بیرون انسان و درون انسان از پزشکی عمومی تا جراجی نیز در انقلاب چهارم حذف شود چرا که به طور قطع ربات بهتر از انسان عمل می کند. به نظر می رسد بشر به دنبال انحصار است اما دیگر چیزی برای انحصار وجود ندارد.

دکتر مفیدی:

بنده با نظرات مطرح شده مخالفم زیرا هنوز در زمینه هوش مصنوعی در شناسایی قضاوت و مسایل حقوقی دچار مشکلاتی هستیم و اگر خواستار نگاه واقع گرایانه هستیم باید بپذیریم انقلاب صنعتی چهارم در حال اجرا است و هرچند حذف بشر و مواردی از این دست متعلق به انقلاب صنعتی 4.9 است اما هنوز تا رسیدن به انقلاب 4.0 راه زیادی داریم.

در انقلاب جدید بحث جامعی در زمینه کیفیت مطرح است این در حالیست که کیفیت هم اکنون با دیتا در حال انجام است و برای تحلیل درست دیتاها و داده های مختلف و گرفتن خروجی ا و هدایت به سمت ماشین مسیری تعیین شده بنابراین هرچند در زمینه ساختار دیتاها موفق بودیم اما در زمینه دیتاهای غیرساختاری مانند صوت و تصویر با مشکل مواجه بودیم که هم اکنون پیشرفت های خوبی در این زمینه حاصل شده بنابراین نوید انقلاب صنعتی چهارم بهبود خوبی در زمینه ارتقای کیفیت خواهد بود چرا که مدل های فعلی ما در زمینه structure data  (اعداد و ارقامی که خوانده می شود) و چه در زمینه unstructured data  توانمندی کاملی دارند و می توان از انسان در لایه بالاتر تصمیم گیری استفاده کرد و همه انسان ها مدیر ربات ها و مدیران هوش مصنوعی شوند، اما این که سرنوشت بشر به کجا می رسد پرسش دیگری است .

در دو دهه اخیر دچار تغییراتی شده ایم که بشر در دو سه هزار سال نیز این تغییرات را نداشته از جمله نحوه زندگی، نحوه تعامل و علوم جدیدی که لازم است این موارد را بیاموزیم زیرا حجم تغییرات با ذهن، کروموزوم و ژنتیک ما قابل هضم نیست و در صورت عدم ایجاد فرهنگ سازی بشر صدمه خواهد دید. اما آن چه مسلم است تغییر در نحوه اجرای مدیریت کیفیت است به طوری که نتیجه انقلاب صنعتی قبل که با محوریت تولید انبوه بود شاهد سیر شدن تعداد بیشتری از مردم بودیم و شاید در صورت دقت به موقع به ارمغان انقلاب صنعتی چهارم شرایط بهتر و متناسب با انرژی تجدید پذیر و پایدار باشد.

مهندس فرزین فردیس:

بر اساس آن چه در این میزگرد عنوان شد طرح این موضوع و مدیریت بر مبنای انتظارات مشتری ضروری است زیرا زعفرانی که در یک شرکت استارتاپی در ایران تولید می شود 20 درصد گران تر از برندهای معروف خریداری می شود که بخشی از ادراک مشتری از کیفیت است بنابراین زمین بازی تغییر کرده و تولید انبوه ملاک نیست.در عین حال پیش بینی می شود بازگشت به ساده زیستی، بازگشت به محیط زیست و خانواده در انقلاب جدید باعث می شود تا هوش مصنوعی از بشر عقب بماند و با خوابیدن این هیاهو شاهد بهبود رفاه بیشتر جامعه باشیم.

دکتر محود شهرخی:

در حال حاضر سیستم های انلاین گسترده شده و دیتا بیس زیادی در اختیار است این در حالیست که با وقوع انقلاب دوم صنعتی با وجود مخالفت، انقلاب راه خود را ادامه داد اما هنوز دیدگاه ها به عقب بازگشته که انسانیت به کجا رفته بنابراین هرند فناوری نسل چهارم رفاه و تغییرات ایجاد می کند اما ازنظر اخلاقی جای خالی وجود خواهد داشت این در حالیست که به نظر می رسد فاصله زیادی تا ذهنیت تجریدی که همان انقلاب صنعتی 4.9 است داریم اما تغییرات به سرعت رخ خواهد داد و فناوری نسل چهارم به بهره وری انسان ها منجر و شاخص های جدیدی تعریف می شود که بخشی از کیفیت به شمار می رود. در عین حال رویکردهای نگهداری تعمیرات نیز تغییر خواهد کرد چرا که برنامه ریزی و نگهداری و تعمیرات نیاز به داده ها و هوش زیادی برای برنامه ریزی نیاز دارد که آمار نشان می دهد توسعه آن هزینه نگهداری را کاهش و دسترسی پذیری را افزایش می دهد بنابراین شاهد تحول کیفیت در همه بخش ها خواهیم بود.

مهندس فرزین انتصاریان:

با این جزییات فکر می کنید انقلاب صنعتی چهارم کجاست؟ برداشت بنده از تحولات و بحثی که در انقلاب صنعتی چهارم تعریف می شود، در حوزه هویت است. بنابراین با توجه به ذهنیت ایرانی ها نسبت به معنویت و عرفان باید نگاهی به این فضا داشته باشیم زیرا انسان دارای ابعادی است که ماشین قابلیت آن را ندارد.

دکتر پژمان صالحی:

در حال حاضر 12 هزار کیلومتر مسیر ریلی در کشور در اختیار است داریم که با وجود سهم یک درصدی دنیا، ایران دست کم نیازمند 24 هزار کیلومتر خط ریلی جدید است ، بنابراین لازم است ضمن در نظر گرفتن موضوع آمایش، مدلی در اختیار صنعتکار قرارداد تا در شرایط  فعلی اقتصادی که قطارها به دلیل کمبود قطعات خوابیده اند با مشکل مواجه نشویم . وضعیت صنعت امروز مناسب نیست و در جایگاه پایینی قرار دارد و باید پذیرش فناوری از سوی کارکنان و مدیران دیده و شرایط بر اساس واقعیت ها دیده شود.

دکتر مهدی قطعی:

در پایان بر این نکته تاکید می کنم که باید برای دوران گذار از وضعیت فعلی به وضعیت آرمانی انقلاب صنعتی چهارم برنامه ریزی کرد. برای کمک به صنایع، باید این برنامه گذار کمک کند که بدون نیاز به حذف انسان، نقش مناسب تری برای انسان در انقلاب چهارم تعریف کرد به نحوی که رسالت انسان، تولید فکر، ایده و ابتکار باشد و توانایی انسان در کنار فناوری های هوش مصنوعی موجب کاهش هزینه ها، بهبود فرآیندها، ارتقای محصولات، ایجاد ارزش افزوده  و زمینه سازی پذیرش عمومی به سمت هوش مصنوعی گردد. ارائه یارانه هایی از سوی دولت برای کاهش هزینه های پیاده سازی فناوری های مبتنی بر هوش مصنوعی در دوران گذار قطعا نقشی موثر در ارتقای صنایع مرتبط خواهد داشت. همچنین علیرغم وجود عقب ماندگی ها و تحریم ها، استخراج راه های حرکت سریع تر به سمت آرمانهای انقلاب صنعتی چهارم با کمک جوانان دانشگاهی ممکن است.

مهندس فرزین انتصاریان:

آنچه از این اظهارات بر می آید آن است که تفاوت عمده ای در ذهنیت شرقی ها از ژاپن گرفته تا مراکش با غربی ها نسبت به نوع تفکر و حل مساله وجود دارد. در این میان مقایسه دو متفکر خالی از لطف نیست. سعدی که یک متفکر اخلاق و دنیا دیده در مقابل داروین که در حوزه مطالعه تفکراتی داشته قرار می گیرد. بررسی اظهارات آن ها نشان می دهد که سعدی از جز به کل می رود اما داروین در جز باقی می ماند و در این شرایط ما در انجمن مدیریت کیفیت ایران نیز به دنبال آن هستیم که در جزییات باقی نمانیم بنابراین هدف این نشست ها بحث اکادمیک نیست بلکه به دنبال حل موضوع هستیم و پیشنهاد مشخص اینست که در حوزه ریلی و سایر بخش ها به صورت واقعی ببینیم دانشگاه چه کرده و آیا می توانیم با تحلیل تکنیک های مدیریت کیفیت و ترکیب آن ها به حل مساله برسیم یا خیر؟

انجمن مدیریت کیفیت ایران این آمادگی را دارد به صورت واقعی نمونه های کاری را بررسی و از دانشگاه استفاده کند تا بتواند مساله و مشکلی را حل کند. همانطور که زرتشت می گوید:« در جنگ با تاریکی شمشیر نمی کشم چراغ روشن می کنم».

جهت دریافت فایل کامل گزارش کلیک کنید