کیفیت در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی
کیفیت در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی
کلمات کلیدی: کیفیت، مشتری، نفت، گاز، پتروشیمی
مقدمه
بررسی کیفیت در مراحل ساخت ، نصب و راهاندازی صنایع نفت، گاز و پتروشیمی ایران بدون ارایه تعریف جامع و کاربردی از واژه “کیفیت” و مطابقت مولفههای آن با مشخصات صنایع مذکور ناممکن می باشد. لذا با بررسی این مشخصهها، نسبت به آسیب شناسی در این صنایع مبادرت و به تفصیل علل شکست در آنها (به طور خاص در 12 سال گذشته) بیان گردیده است.ارایه تعریف کاربردی برای کیفیت بر اساس واقعیتهای دنیای مدرن تجاری و اقتصادی پیشرو میباشد که ممکن است برای صنعت ایران به عنوان شرحی محض و آرمان گرایانه تلقی گردد که دلایل چنین برداشتی در این مقاله بیان گردیده است.اکثر مشکلات ذکر شده متمرکز بر از دست دادن تواناییهای رو به رشد گذشته در مراحل ساخت ، نصب و راهاندازی صنایع نفت، گاز و پتروشیمی ایران است که صرفاً در سالهای اخیر نهادینه گردیده و در این مجال به علل پدید آمدن آنها اشاره شده است.در این مقاله:
- مشکلات موجود در مراحل ساخت ، نصب و راهاندازی صنایع نفت، گاز و پتروشیمی ایران به شکلی واقعگرایانه بیان شده است.
- کیفیت در برداشتی مدرن و توسعه یافته به عنوان “درجهای از توانایی اثبات برآورده شدن و حمایت از نیازمندیهای تلویحی و یا تصریحی مشتری هدف در هر زمانی در مورد محصول و یا خدمات ارائه شده “تعیین گردیده و کلیه عناصر تشکیل دهنده تعریف مذکور به دقت تشریح شده است.
- عناصر کلان و خرد موثر بر کیفیت مورد بحث قرار گرفتهاند.
و با تلفیق سه بخش بالا، میزان و امکان دستیابی به آنچه که در این مقاله با نام “کیفیت” عنوان گردیده، در آینده این صنایع تخمین زده شده است.
همچنین با بهرهگیری از علوم مدیریت و رفتار سازمانی به عملکرد منفی مدیران ارشد و میانی سازمانها در تشخیص ، هدایت و یا ارتقاء توانمندی کارکنان (ناخواسته و یا به عمد) که زمینهساز اصلی فساد ساختاری (مالی و اداری) و مهمتر از آن، تغییر جهت توانمندیها از تمرکز بر روی انجام صحیح فعالیتها می باشد،که اشاره گردیده است و توسعه گسترده و بعضاً خصمانه جهت مقابله با مستندسازی فرآیندهای کنترل کیفیت و بهداشت و ایمنی نتیجه فساد ساختاری خود خواسته مدیران فصلی سازمانها،تکمیل حلقه نابودی کیفیت می باشد.
در این مقاله به عدم حضور “مشتری واقعی” به عنوان رکن اساسی و ماهیت وجودی “کیفیت” در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی در ایران اشاره گردیده است (البته عدم حضور “مشتری واقعی” در دیگر صنایع نیز همین اهمیت را داراست) که به عنوان دلیل بسیاری از مشکلات و نارسایی ها عنوان گردیده است. ذکر این نکته که در فازهای پارس جنوبی صدور گزارش عدم انطباق توسط بخشهای دخیل در پروژه خط قرمز محسوب گردیده (نبود گزارش های عدم انطباق در بسیاری از پروژه های دارای مشکلات متعدد قابل مشاهده می باشد) که در صورت وجود مواردی اندک، صادر کننده گزارش عدم انطباق با محدودیتهای جدی مالی و اعتباری روبرو شده است، موید این مطلب می باشد. به هر حال حضور “مشتری واقعی” در کشورهای تولید کننده علم و تکنولوژی به معنای استقبال از فرآیند کنترل محصول/خدمات نامنطبق تلقی میگردد.
متد و روش‌ها
روش های تحقیق به شرح زیر میباشند:
- بر پایه تحقیقات میدانی: در این روش به طور مشخص کیفیت و زمان اتمام مراحل ساخت ، نصب و راه اندازی پروژه های فازهای گازی پارس جنوبی از ابتدا تاکنون مد نظر قرار گرفته است.
- بر پایه تحقیقات کتابخانه ای: با توجه به ارتباط غیر قابل انکار علوم مدیریت و کیفیت در این زمینه از کتب مرجع و پایه این علوم به عنوان منابع بهره گرفته شده است.
نتیجه گیری
این مقاله به برشمردن فهرستی طولانی از عوامل منفی تاثیر گذار بر شاخص های کیفی (از خرد و کلان) پرداخته اما به طور خلاصه به علل زیر:
- عدم توانایی در شناسایی مشتری واقعی به واسطه دولتی بودن صنایع نفت، گاز و پتروشیمی که بالطبع جزیی از اموال بیت المال می باشند و متعلق به کلیه مردم
- عدم وجود نظام و قوانین کارآمد در بخش های اقتصادی که توانایی استقلال عمل بدون تاثر از تنش ها و پیامدهای سیاسی را ندارند
- نداشتن اهداف مشخص و کلان اقتصادی از رویه موجود در نظام آموزش عالی کشور
- عدم ارتباط سودمند و اثر بخش با سازمانها، نهادها و مجامع بینالمللی تولید کننده علم در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی
- ورود مستقیم نهادهای اصلی و نظامی حاکمیت به صنایع نفت، گاز و پتروشیمی جهت انجام کلیه فعالیتهای اجرایی در رقابتی ناسالم با بخش خصوصی
- عدم توانایی در توسعه سیستمهای الکترونیکی و انفورماتیک در قالب بانکهای اطلاعاتی یکپارچه به علت تمایل نهادها و سازمانها به عدم شفافیت و قطعیت در فعالیتها
با کسب نتایج زیر امکان دستیابی به مفاهیم مدرن کیفیت را منتفی می داند:
- در ساختارهای اقتصادی که حتی مسایل خرد آن متمرکز و استوار بر تصمیمات دولت است و وجود بازارهای رقابتی، آزاد و مبتنی بر خصوصی سازی واقعی، امکان پذیر نمیباشد، طرح و بیان دستیابی به کیفیت موضوعیت ندارد.
- در ساختارهای حکومتی مستقر بر مفاهیم ارزشی، اعتقادی و ایدئولوژیک که قرار است جامعه علمی و صنعتی را نیز به صورت کامل متاثر از خود سازند، طرح و بیان دستیابی به کیفیت فاقد وجاهت است.
اما در صورتی که کیفیت تنها به عنوان “مطابقت با الزامات[1]” تعبیر گردد میتوان در ساختارهای غیررقابتی و دولتی به روش های زیر عمل نمود (به هر حال کاهش بدعت و نوآوری و کندی روند بهبود مستمر پیامدهای طبیعی آن می باشد):
- تدوین الزامات از پیش طرحریزی شده در سطح ملی توسط نهادهای علمی صالح
- تصویب قوانین جزایی جهت حمایت قانونی از الزامات تعیین شده
- تشکیل نهادهای قانونی با استقلال کامل از سازمان های مجری جهت ضمانت اجرایی قوانین مصوب
به هر حال به علت عدم وجود “مشتری واقعی” لازم است قوانین و مقررات به عنوان مشتری تعیین گردد و با پیش بینی جرایم کیفری مرتبط با عدم رعایت آنها، نسبت به برآورده شدن حداقل نیازمندیها اطمینان حاصل شود. البته این اقدام مجدداً به بزرگتر شدن ساختارهای دولتی و مشکلات مختص آن نیز منجر خواهد شد. هر چند این روش (به عنوان حداقل نیازمندیها) حتی در تعدادی از کشورهای صادر کننده علوم و تکنولوژی نیز انجام شده است. مانند تدوین قوانین [2] مربوط به دیگهای بخار و ظروف تحت فشار [3] در کشور آمریکا. (ذکر این مثال به معنی مقایسه وضعیت کیفیت در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی ایران و آمریکا نمیباشد. به هر حال تدوین این قوانین در کشور آمریکا اهداف بسیار فراتری داشته که میباید در زمان و محیط خود بررسی گردد)
در کل حفظ قابلیتهای گذشته اولین قدم در پیشبرد اهداف کیفی می باشد که با استقرار نظامهای مدیریت مرتبط بر سازمانهای دارای ثبات نسبی و انظباط مالی و اداری، میتوان نسبت به کسب آن امیدوار بود و ارتقاء کیفیت با توسعه سیستم های اطلاعاتی وسیع و یکپارچه که کلیه فعالیتهای سازمان را شامل گردد انتظار میرود.
[1].Crosby, P.B, 1980. Quality is Free
.Codes[2]
[3] ASME (The American Society of Mechanical Engineers) Boiler &Pressure Vessels Code
فرزاد رضایی، مهندس جوش، شرکت آی اس تهران؛f.rezaei@isindustrie.com