شیوع بیماری کووید 19 چالش های بسیاری را تاکنون بر اقتصاد جهانی و زندگی روزمره مردم تحمیل کرده است و همچنین در آینده عواقب وسیعی در ورای گسترش بیماری خواهد داشت. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال 2020، شیوع ویروس کرونا نزدیک به یک سوم جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار خواهد داد. در طی این دوره، دولت ها در ابتدا برای نجات جان انسان ها باید به سرعت عمل کنند و پس از آن اثرات منفی این بیماری را بر اقتصاد کاهش دهند. بنابراین اقتصاددانان و کارشناسان فناوری در سراسر جهان به دنبال تدوین سیاست های نوآور و دستورالعمل های معجزه آسا هستند تا اثرات منفی اقتصادی این بیماری را کاهش دهند. در حال حاضر این واقعیت محقق شده است که ویروس کرونا اقتصاد کشورها را تحت تاثیر قرار داده است. این اقتصاد متشکل از مشاغل و افرادی است که برای آن کار می کنند؛ و در این بین احتمالا کسب وکارهای کوچک به علت آسیب پذیر بودن، بیش از سایر بخش ها تحت تاثیر قرار می گیرند.
بر اساس آمارهای اعلام شده، بررسی اولیه کسب وکارهای کوچک و متوسط در ماه مارس 2020 در کشور ایتالیا به عنوان یکی از کشورهایی که بیشترین مرگ و میر را داشته است نشان داد که ۷۲٪ از ۶۰۰۰ شرکت حاضر در تحقیق، به دلیل افت تقاضا یا مشکلات در طول زنجیره تأمین و یا حمل و نقل و تدارکات مستقیم تحت تأثیر قرارگرفته اند. بیشترین بنگاه هایی که به دلیل کاهش تقاضا آسیب دیده اند به ترتیب حمل و نقل ۹۸%، گردشگری ۸۹٪، مد ۷۹٪ و مواد غذایی ۷۷٪ است. بررسی اولیه کسب و کارهای ایران در اسفندماه 1398نشان می دهد که ۶۵% فعالیت های اقتصادی با کاهش تولید و خدمات مواجه بوده است. همچنین نتایج بدست آمده نشان می دهد که ۳۱% فعالیت های اقتصادی با تغییر تولید همراه نبوده و تولید در ۴% موارد افزایش یافته است.
در عین حال، این بحران یک محرک قوی برای خلاقیت و نوآوری دیجیتال شده است، عدم توجه شرکتها و کارآفرینان به فرایند نوآوری دیجیتال می تواند مانعی بسیار مهم در موفقیت این کسب و کارها باشد و منجر به بیانگیزگی نسبت به فعالیت های کارآفرینی، خلاقیت، کوچک ماندن مقیاس فعالیتهای این کسب و کارها و دست نیافتن به رشد اقتصادی مناسب شود. همین موضوع ضرورت پرداختن به نوآوریهای دیجیتال در شرایط کنونی و شیوع ویروس کرونا و تغییر سبک زندگی افراد در جامعه را نمایان می سازد.
در شرایط امروزی نوآوری دیجیتال نقش به سزایی در پاسخ به چالش های قابل توجه تحمیل شده توسط بحران ویروس کرونا ایفا می کند. یک ایدهی نوآور در بحران کرونا می تواند یک کسب و کار را از مرگ حتمی نجات دهد. جهانی که ما در آن زندگی می کنیم به طور مداوم در حال تغییر است؛ دگرگونیهای قابل توجه در جامعه، نحوه دیدن فرصت ها و شیوه پاسخ به چالش ها توسط افراد جامعه، تغییرات بنیادی در دیدگاه افراد جامعه، باعث شده تا از ایده های نوآورانه استقبال خوبی بعمل آید.
پژوهش های بین المللی در ماه مِی 2020 نشان می دهند که دستاوردهای جدید در صنعت، جرقه ای برای نوآوری های جدید خواهد شد و در نتیجه نیاز به ایده های نوآورانه دیجیتال به منظور تقویت فعالیت های صنعت، هرگز تا به این حد زیاد نبوده است. شرکت ها زمانی که رشد می کنند، موفق می شوند؛ آنها هر زمانی که از نوآوری فاصله میگیرند شرایط دشواری را سپری می کنند. این بدان معناست که انعطاف پذیری یک اصل است. کارلو در سال 2020 بیان می کند که تولید فزاینده، نمونه خوبی از اجرایی شدن انعطاف پذیری در فناوری است، به عنوان مثال از یک چاپگر سه بعدی که برای تولید قطعات هواپیما به کار می رود، در شرایط بحران کرونا می توان برای تولید دستگاههای تهویه هوای تنفسی، استفاده کرد.
از سوی دیگر، پاندمی ویروس کرونا موجب شده که انجمن نوآوری و فناوری اروپا (EIT)[1] پشتیبانی منحصر به فردی را در سرتاسر اروپا از دانش آموزان، کارآفرینان و نوآورانی که خود را وقف یافتن راه حلهای خلاقانه برای تغییرات جهانی کرده اند، داشته باشد. تحت همکاری این موسسه، هشت انجمن دانش و نوآوری دیجیتال (KICs)، خود را تجهیز کرده و فعالانه به شیوه ای استراتژیک و عملیاتی به چالش های کوتاه مدت ناشی از شیوع ویروس کرونا، پاسخ داده و همچنین چالشهای قابل انتظار اقتصادی و اجتماعی آینده را پیشبینی میکنند.
انجمن نوآوری و فناوری اروپا به منظور پشتیبانی از پاسخ جهانی به این پاندمی از طریق فعالیت ها و منابع ملموس و راه حل های تقویت شده توسط کارآفرینان و سازمان ها، واکنش نشان می دهد. بنابراین، این انجمن، ابتکار پاسخ به بحران را به عنوان بخشی از تلاش های جمعی ملل متحد در مبارزه با بحران ویروس کرونا شروع کرده است. هیئت مدیره موسسه اروپایی نوآوری و فناوری،60 میلیون یورو از بودجه مازاد خود را برای کارآفرینانی اختصاص داده است که راه حل های بسیار موثری را برای مبارزه با چالش های اقتصادی و اجتماعی بی سابقه، ایجاد کرده اند. این سرمایه گذاری، امکان شروع پروژه های نوآورانه جدید را برای حل فوری بحران ها، به عنوان بخشی از پروژه پاسخ به پاندمی، امکان پذیر ساخته و از استارت آپ های خلاق، سازمان های صنعتی و بنگاه های کوچک، که در بهبودی سریع اقتصاد ضروری هستند، پشتیبانی می کند.
بر اساس گزارش سال 2019 شاخص جهانی نوآوری کشور ایران با رتبه 61 نسبت به رتبه 120 در سال 2014، رشد چشمگیری در زمینه توسعه اقتصاد دانش بنیان داشته است و به همین دلیل در میان اقتصادهایی با بیشترین رشد در زمینه نوآوری و نیز پیشرو در نوآوری در منطقه آسیای جنوبی و مرکزی قرار گرفته است.
بنابراین می توان نتیجه گیری کرد در حال حاضر که علاوه بر شرایط تحریم، ویروس کرونا نیز فعالیت های کسب و کار را تحت تأثیر و افراد جامعه را تحت فشار قرار داده است و از سوی دیگر بسیاری از شرکت ها با فناوری برتر در عرصه های مختلف برای مبارزه با این ویروس فعال شده اند به نظر می رسد که یکی از سیاست های مهم دولت در شرایط کرونا و پساکرونا حمایت از این شرکت ها باشد. از سوی دیگر با توجه به آمارهای اشاره شده در این مقاله، کسب وکارهای متوسط و کوچک در شرایط زندگی همراه با قرنطینه جزء صنایع آسیب پذیر تلقی می گردند که بایستی برای پایداری در این محیط حتما تغییراتی در مدل کسب وکار خود ایجاد کنند و به سوی ارائه خدمات الکترونیکی و طراحی ایدههای نوآورانه دیجیتال بروند. بنابراین با توجه به آنچه ارائه گردید به نظر میرسد تمامی کسب و کارها در ایران باید تا حد امکان به عملیات نوآورانه متصل شده و آن ها را به راه بیاندازند. بکار گیری فناوریهایی نوآورانه، برای بهینه سازی، افزایش سودمندی و کم کردن زمان تعطیلی کسب و کارها، مناسب هستند. در شرایط امروز، ویروس کرونا توانسته است به آسانی سود حاصل از ارائه ایدههای نوآورانهی دیجیتال را بالا ببرد. در واقع اگر به صورت دقیق بررسی کنیم، می توانیم خلاقیت و نوآوری بسیاری را در سطوح ملی، سازمانی و فردی ببینیم که در کشورهای تحت تاثیر کووید 19، درحال ظهور است. بنابراین می توان تاکید کرد که بحران کنونی کووید 19 به جهان ثابت کرد که مهمترین فاکتور برای بروز نوآوری دیجیتال گذشت زمان نیست و ممکن است نوآوری تحت چنین شرایطی هم محقق شود.
نویسنده : دکتر نوید خبیری عضو هیات علمی دانشگاه ازاد اسلامی
منبع: نشریه کیفیت و مدیریت
[1] European Institute of Innovation and Technology