دکترمعصومه تاج میری؛دبیرکل فدراسیون صنعت نفت ایران/انقلاب فن‌آوری به صورت بنیادین در حال تغییر سبک زندگی، کار و ارتباطات ماست. هنوز اطلاعات دقیقی از آینده این تحول بزرگ در دست نیست اما یک چیز کاملا واضح است: سرعت تحولات از لحاظ مقیاس و پیچیدگی همچون طوفان همه ابعاد زندگی یک جامعه را درهم می نورود و کلیه پارادایم های جاری را دگرگون میسازد. یکی از انتظارات از انقلاب صنعتی چهارم، گسترش شهرهای هوشمند متناسب با معیارهای توسعه پایدار خواهد بود. برای این که شهری بتواند واقعاً نوآورانه باشد، مسئولان این شهر باید به عناصری مانند انرژی‌های تجدیدپذیر، شبکه‌های هوشمند، پارکینگ هوشمند و حمل و نقل هوشمند توجه کنند. حتماً باید تعادلی میان اقتصاد، محیط زیست و جامعه برقرار باشد تا بتوان شهر هوشمند قدرت‌مند و انعطاف‌پذیری را ساخت که از آزمون زمان جان سالم به در می‌برد. محققان و دست‌اندرکاران پیاده‌سازی شهرهای هوشمند، شاخص های اصلی را برای شناسایی این شهرها تبیین کرده‌اند که شامل ساختمان هوشمند، جمع‌آوری هوشمند زباله، حفظ محیط زیست، دیجیتالی شدن تمام امور دولت و کارهای اداری، دسترسی کامل، راحت و همگانی به اینترنت، استفاده همه گیر از گوشی‌های هوشمند و دستگاه‌های الکترونیکی، سرویس به اشتراک‌گذاری خودرو و تاکسی آنلاین، هوشمندسازی سیستم ترافیک، برنامه ریزی شهری، آموزش، مشارکت شهروندان، اکوسیستم اقتصادی، پارکینگ هوشمند، انرژی پاک، بهینه‌سازی در مصرف برق، آب و انرژی، توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی برقی و الکتریکی، کنترل و مدیریت کیفیت هوا و کاهش آلودگی هوا از جمله شاخص‌های مهمی هستند که در هوشمندسازی شهری باید به آن توجه جدی شود.
مهمترین نکته در توسعه شهرهای هوشمند ،پایدار سازی آنهاست. پایداری محیطی به معنی حفظ سرمایه طبیعی است که ایجاب می کند ما انسانها در مصرف مواد تجدید شونده و در مصرف آب و منابع انرژی، حد و اندازه را رعایت کرده و بیشتر از آنچه که سیستم های طبیعی می توانند فراهم کنند مصرف نکنیم. پایداری نیز بسته به سطح توسعه شهر، مشخصات ذاتی شهر، تمایل به تغییر وضعیت موجود، منابع موجود و خواسته های شهروندان، شامل طیف وسیعی از اجزای مختلف شهری است که از شهروندان حمایت می کنند.
شاخص ها و ویژگی های شهر هوشمند پایدار:
- تصمیمات امروز نبایستی آینده کودکان و نسل آینده و آنچه را که در آینده برمی گزیند به خطر اندازد. همه ما
- مسئول اعمال فردی و گروهی خود می باشیم.
- جامعه فدای پایداری جامعه دیگر
- منابع طبیعی بایستی عادلانه موثر مورد استفاده قرار گرفته و پایداری نگردد.
- استفاده از منابع تجدید شونده مورد تائید و تشویق ما است و ضمن استفاده از منابع غیر تجدید شونده بایستی به حداقل برسد.
- مصرف منابع تجدید شونده نبایستی بیشتر از میزان تولید تجدیدی آن شود.
- برقراری ارتباطات آزاد بین مردم و بخش اصناف و کلیه سطوح دولتی مهم اند. ما تنوع فرهنگی و اقتصادی و محیطی را ارج می نهیم.
- هر جامعه بایستی زمینه بهداشتی و حیاتی و بی خطری را برای تعامل انسان ها و تحصیلات و اشتغال و تفریحات سالم و سرگرمی ها و توسعه فرهنگی فراهم کند.
- پایداری به توانمندی جامعه اکوسیستم و یا به هر سیستم در حال فعالیت کنونی اطلاق می شود که می تواند تا آینده نامعلوم ادامه فعالیت داده بدون اینکه بر اثر فرسایش و تهی شدن منابع کلیدی به حکم اجبار به سمت سقوط هدایت کردند.
یک شهر هوشمند پایدار می تواند ترکیبی از موارد زیر باشد:
- منطقه شهری توسعه یافته
- بخش عمومی هوشمند و پایدار
- زیرساخت یکپارچه
- حمل و نقل هوشمند
- ایمنی و امنیت فیزیکی هوشمند
- سلامت هوشمند
- آموزش هوشمندانه
- دانش هوشمند و به اشتراک گذاری دانش و آگاهی های اجتماعی
- ساختمان های پایدار با ابزارها و لوازم خانگی هوشمند
- مصرف پایدار و کاربرانی که مصرف انرژی و آب را کنترل می کند،
- محیط زیست پایدار، تمیز و سبز با کنترل کیفیت هوا و مدیریت پسماندهای جامد و مایع
- راه حل های هوشمندانه جهت ارائه خدمات و زیرساخت های بهتر
- تجارت های هوشمندتر مبتنی بر فناوری های دیجیتال،
- اقتصاد سبز
- انرژی های تجدید پذیر
یک شهر هوشمند به عنوان یک اکوسیستم بزرگ مبتنی بر داده عمل می‌کند و با جمع‌آوری داده‌های ساکنان، وسایل نقلیه، ساختمان‌ها، زیرساخت‌ها و تمامی عوامل موجود در یک شهر، علاوه بر بهبود زندگی شهروندان، تأثیرات منفی زیست محیطی موجود در شهرها را به حداقل می‌رساند و به طور مداوم در تلاش است که با برقراری ارتباطات بهتر با بخش‌های مختلف، بهره‌وری را به حداکثر برساند.
ایده داشتن شهری عاری از گازهای گلخانه‌ای چندان از واقعیت دور نیست. در آینده بواسط بروز انقلاب صنعت چهارم که برپایه انقلاب هوش مصنوعی و فناوری صورت گرفته است، شهرهای هوشمند همگی مجهز به منابع انرژی پاک و دوستدار محیط زیست خواهند بود و با توجه به استفاده از داده‌های جمعآوریشده در زمان واقعی، به طور کاملا موثری از انرژی بهره خواهند برد. این شبکه‌های هوشمند انرژی به طور مداوم با یکدیگر در ارتباط هستند و انرژی مورد نیاز هر یک از مناطق را به بهترین نحو ممکن تأمین و در عین حال، آن میزان از انرژی را که در بعضی از مناطق مورد نیاز نیست، ذخیره می‌کنند. در این شهرها انرژی خورشیدی و باد در طول روز جمع‌آوری و به منطقه مناسب اعم از جاده‌ها، ساختمان‌ها و مناطق مسکونی ارسال خواهد شد. از سوی دیگر، پیشرفت‌های بیشتر در شبکه‌های فن‌آوری هوشمند با محافظت از پاک ماندن انرژی مصرفی به واقعی شدن ایده شهر هوشمند کمک خواهد کرد.
در آینده، نوآوری فناورانه به معجزه‌ای در عرصۀ عرضه و تقاضا منجر خواهد شد که مزایایی بلندمدت در کارایی و بهره‌وری خواهد داشت. هزینه‌های حمل‌ونقل و ارتباطات کاهش می‌یابد، اثربخشیِ تدارکات و زنجیرۀ تأمین بین‌المللی بیشتر می‌شود و هزینۀ تجارت ناچیز خواهد شد: اتفاقاتی که همگی باعث گشایش بازارهای جدید و محرک رشد اقتصادی خواهند شد. در سویۀ تقاضا نیز تغییراتی شگرف در حال وقوع است، زیرا افزایش شفافیت، مشارکت مصرف‌کننده و الگوهای جدید رفتار مصرف‌کننده (که با دسترسی به داده‌ها و شبکه‌های موبایل بیش‌ازپیش گسترش می‌یابند) شرکت‌ها را وامی‌دارند تا شیوه‌های طراحی، بازاریابی و عرضۀ محصولات و خدماتشان را اصلاح کنند.
به عنوان مثال در شهر بارسلون، انرژی به مقدار زیادی ذخیره می‌شود؛ لامپ‌های داخل خیابان به صورت هوشمند با رسیدن افراد و ماشین‌ها به منطقه روشن می‌شوند، اطلاعات در هنگام پارک کردن خودرو توسط سنسورهای مخصوص به راننده و شهروندان دیگر داده می‌شود و زباله‌های شهری پس از بسته‌بندی توسط زباله دان‌های هوشمند به کانال‌های هوشمند زیرزمینی فرستاده شده و طی عملیات مکانیکی جداسازی و بازیافت می‌شوند.
ایران نیز به واسطه منابع طبیعی فراوان، پتانسیل ایجاد زیرساختهای لازم برای توسعه شهرهای هوشمند را دارد. شهرهای ارومیه، اصفهان، تهران، مشهد و تبریز به عنوان پنج شهر هوشمند ایران معرفی شدند، اما با توجه به شاخص‌ها و اصول شهر هوشمند، به نظر می‌رسد این پنج کلانشهر ایران تا رسیدن به واقعیت شهر هوشمند هنوز فاصله زیادی دارند. لذا این مهم نیازمند نگرش جریان ساز نسب به ایجاد شهرهای هوشمند ، تهیه طرح آمایش و برنامه ریزی کوتاه مدت و درازمدت است.