جايگاه نظام فناوري هاي آموزشي و ارتقاء كيفيت آن براي مهارت آموزي

بخوبي مي دانيم كه در يك جامعه فراگير آموزش بايد در برگيرنده تمام فعاليت هاي هدف مند يادگيري باشد و علاوه بر ارتباط رو در رو و حضوري مي تواند از روش هاي ديگري نظير آموزش از راه دور، يادگيري مجازي و ساير قابليت هاي فناورانه استفاده كند. آموزش هاي تخصصي و حرفهاي و مهارت آموزي در بخش هاي توليدي و صنعتي و در نهايت در بازار كار اهميت فراواني دارند . توجه داشته باشيم كه آموزش هاي تخصصي و حرفه اي با ساير آموزش ها و نظام هاي وابسته به آنها تفاوت هايي دارد . چرا كه با توسعه نظام مهارت آموزي و نيز توسعه فناوري هاي آموزشي و اطلاعات و ارتباطات ، علاوه بر اركان سنتي نظام هاي آموزشي، مي بايستي جزء اساس ديگري بعنوان مرحله چهارم نظام آموزشي مهارت مورد توجه جدي مديران قرار گيرد.

براساس سوابق و مستندات موجود در نظام هاي آموزشي در جهان مي توان گفت كه روند پيدايش و تحولات فناوري هاي آموزشي و روش هاي ياد دهي-  ياد گيري از قرن بيستم تا زمان حال به چهار دوره تقسيم شده كه از رويكردهاي متفاوتي در مقام مقايسه حرفه اي برخوردار بوده كه عمدتا” ناشي ا ز تغييرات پي در پي در نظام هاي مديريتي و نيز ارزيابي فعاليت هاي تخصصي در جهان بوده است. در اين صورت جريان شكل گيري و روند پيدايش و نيز تحولات فناوري هاي آموزشي از قرن ياد شده تاكنون به چهار دوره بشرح جدول زير قابل تقسيم بندي است :

باملاحظه جدول ياد شده مشخص مي شود كه از دهه 1990 ميلادي ، گسترش فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات باعث ظهور روش هاي جديد دسترسي به آموزش و ايجاد نظام هاي جديد ارائه محتوي آموزشي براي پاسخگويي به انواع تقاضاهاي آموزشي رشد نموده است . تكميل تر شدن مداوم وسايل و قطعات الكترونيكي ، سهولت بكارگيري و آشنايي با كاربرهاي اين تجهيزات ، كاهش هزينه ها، قابليت حمل و نقل و يكپارچگي آنها همراه با افزايش انعطاف پذيري نظام هاي آموزشي ، طيف وسيعي از فرصت هاي جديد را در اختيـــار بشر قرار

 داده است . اين تغييرات بايد به ايجاد نظام هاي توسعه يافته ، مترقي و كارآمد آموزشي منتهي شود . فناوري هاي جديد آموزشي امكان ارتباط بيشتر ميان مربي –  كار آموز و ارتباط كار آموز –  كارآموز را بوجود مي آورد و رابطه آموزشي ميان آنها را آسان و پايدار مي سازد . امروزه فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات و گسترش سريع آنها، موجب تغييرات اساسي در شيوه توليد ، نگهداري، بكارگيري و نشر داده ها و نيز اطلاعات شده است . نتايج پژوهش ها در زمينه آثار فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات نشان مي دهد كه بكارگيري اين فناوري ها براي تمرين و تثبيت آموخته ها در حيطه مهارت آموزي كاملا” مثبت و موثر است . مهارت هاي پايه نظير شنيدن و بيان كردن و مهارت هاي تفكر نظير درك ،تحليل و خلاقيت مي تواند تحت تاثير فناوري اطلاعات تقويت شود . ضمنا” بكار گيري فناوري اطلاعات در تمرين و تكرار محتواي آموزشي ارائه شده موجب مي شود كه زمان آموزش مهارتي حتي تا يك سوم تقليل يابد . بكارگيري فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات مي تواند موجب دستيابي به فرصت هاي آموزشي، شغلي، كارآفريني و ارتقاي كيفيت زندگي مردم اعم از كارآموزان و يا مربيان شود و قابليت دسترسي به اطلاعات بيشتر را فراهم سازي نمايد .

امروزه تحقيق و پژوهش براي دستيابي به روش هاي نوين تدريس و ياد دهي يا يادگيري مفيد و موثر و استفاده از راهكارهاي خلاق و ابتكاري يكي از الزامات نظام هاي آموزشي و ارتقاء كيفي است . توجه داشته باشيم كه روش هاي ياد دهي –  ياد گيري با رويكردهاي آموزش مهارتي و يادگيري مستمر آن داراي ويژه گي هايي است كه مي توان به اهم موارد آن بشرح زير اشاره نمود :

• اساتيد و مربيان مسئول عمدتا” به دانش ، علايق و موقعيت هاي زندگي افراد متقاضي توجه دارند و آگاهي ها و تجربه هاي آنها را مبناي آموزش قرار مي دهند .

• مسئولان مربوطه به جاي تمركز بر انتقال اطلاعات ، يادگيري را تسهيل و مديريت مي كنند .

• مربيان متعهد بر نيازبه يادگيري مبتني بر تفكر و تجربه توجه دارند.

• مسئولان آموزش و نيز كارآموزان توجه دارند كه يادگيري مي تواند بر حسب جداول زماني منعطف و در محيط هاي آموزشي صورت گيرد .

• مركز آموزشي تخصصي براي آموزش بهتر، محيط يادگيري منبع محور و قابل دسترس را در اختيار كارآموزان و مربيان قرار مي دهند.

• استفاده از خدمات آموزشي آنها از طريق چند رسانه اي و رسانه هاي تركيبي ( با استفاده از شيوه هاي مدرن و روز آمد ) حمايت مي شود .

• فرصت هاي مطالعه و يادگيري مستقل و كارآموز محور ايجاد مي شود تا علاقه مندارن بطور فعال در هرزمان و در هر محلي حرفه اي بياموزند.

• بهره گيري از فناوري هاي جديد آموزشي در تمام مراحل بازدهي – يادگيري استفاده و در نتيجه ارتباط يك سويه با برقراري ارتباطات چند سويه تقويت مي شود و از طرفي تضمين ميگردد.

از اين رو مي توان گفت كه جايگاه نظام فناوري هاي آموزشي و ارتقاء كيفيت آنها براي مهارت آموزي مي تواند با ارائه حضوري و رو در روي محتواي آموزشي ، روش مناسب و غالب در انتقال داده ها را فراهم آوري نمايد . در اين صورت و با تكامل فناوري هاي  اطلاعات و ارتباطات اين توقع ايجاد شده است كه محتوي اصلي آموزش قابل ذخيره سازي، بازسازي و استفاده مستمر با ويژه گي هاي مكاني و زماني را براي مربيان و كارآموزان فراهم كند . امروزه از يك سو توجه و تمركز به نظام آموزشي بطور عام و نظام آموزشي فني و حــرفه اي بطور

خاص در راستاي افزايش بهره وري ، مورد تاكيد پژوهشگران است و از سوي ديگر، وجود اختلاف معنا دار بين سبك هاي يادگيري فراگيران رشته هاي فني و حرفه اي و سپس ساير رشته هاي متحول يافته اثبات و سبك غالب در رشته هاي فني و حرفه اي عملياتي بصورت جنبشي / حركتي  تشخيص داده شده است . ضمنا” توجه داشته باشيم كه امروزه تغييرات لازم در آموزش هاي تخصصي براي ارتقاء كيفيت و مهارت در چهار زمينه محيط آموزشي ، فرآيند آموزش ، همكاري با صنعت و محتوي آموزشي با توجه به ظهور فناري هاي نوين از جمله فناوري اطلاعات مورد توجه است .

با عنايت به موارد پيش گفته و با در نظر گرفتن مدل هاي توسعه اي كه بدان ها اشاره شد مي توان گفت كه براي ارتقاء كيفيت جهت مهارت آموزي بويژه در دنياي امروز ضرورت دارد به نظام فناوري هاي آموزشي با در نظر داشتن تحولات مهم صورت گرفته بطور عام و بشرح زير توجه داشت تا از اين طريق بتوان به ارتقاء و توسعه ياد شده دست يافت :

• توجه به آموزش فراگير محور به جاي آموزش مربي محور يا محتوا محور
• افزايش استفــاده از محتواهــاي آموزشي و تجارب يادگيـري انفرادي
• تاكيد بر آموزش فرآيندهاي يادگيري نسبت به انتقال محتوي آموزشي
• گسترش سريع بكارگيري فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات رسانه اي
• مشاركت بيشتر عوامل ياد دهي- ياد گيري در طراحي و بكارگيري سخت افزارو نرم افزارهاي رايانه اي به روز و متحول

• افزايــش انتظارات از كارآموزان با توجه به استفاده و دسترسي دايمي به منابع يادگيري چند رسانه اي

• افزايش انتظارات فراگيران مبني بر استفاده از ابزارهاي حمايتي فناوري هاي آموزشي و ساير ابزارهاي موازي با آن

• تاكيد بر تعامل بيشتر بين كارآموزان و محتواهاي آموزشي متحول و بروز

به هر صورت و در كلام پاياني مي توان گفت با توجه به تغييرات و تحولات گسترده در زمينه آموزش مهارتي ، ضرورت بهره مندي از رويكردها  و فناوري هاي نوين آموزشي به منظور ارتقاي كيفيت، كارآيي  و اثر بخشي ، مهارت آموزي و آموزش هاي فني و حرفه اي مضاعف شده است كه از اركان اصلي جايگاه نظام فناوري هاي آموزشي است .

رضا پديدار

رئيس كميسيون انرژي و محيط زيست اتاق تهران